Людзі і справы

У Польшчы здымаюць фільм пра Гродна 1939 года. Hrodna.life пабываў на здымках

У Польшчы ідуць здымкі мастацкага фільма «Orlęta» («Арляняты») пра падзеі 1939 года ў Гродне. У аснове сюжэту — гісторый маладых гродзенцаў, якія абаранялі горад ад савецкай агрэсіі. Карэспандэнт Hrodna.life пабываў на здымачнай пляцоўцы.

Здымкі пачаліся ў верасні 2020. Сцэнар быў гатовы двума гадамі раней і рэжысёр Кшыштаф Лукашэвіч планаваў выпусціць фільм у 2019 — да 80-годдзя савецкага ўварвання ў Польшчу. Здымаюць карціну ў некалькіх гарадах Польшчы.

«Усе падзеі ў фільме адбываюцца ў Гродне — сёння гэта Беларусь. Такой карціны яшчэ не было ў польскім кінематографе. І што б там ні казалі, фільм ніяк не звязаны з сённяшнімі падзеямі ў Беларусі. Ён быў задуманы значна раней», — распавядае Кшыштаф Лукашэвіч.

Як рэжысёр звязаны з Беларуссю?


Для Кшыштафа Лукашэвіча гэта другі звязаны з Беларуссю фільм. У 2012 г. адбылася прэм’ера яго карціны «Жыве Беларусь!». Гэта была заснаваная на рэальных падзеях гісторыя маладога апазіцыянера, якога ў пакаранне забіраюць у войска.

Для асноўных сцэн фільма быў абраны горад Радам. Там кінастудыя ўзнавіла Дамініканскую (суч. Савецкую) і іншыя вуліцы Гродна.

«У Беларусі здымаць мы не маглі з-за палітычнай сітуацыі. Прыйшлося шукаць падобныя гарады ў Польшчы. Аднаўлялі вуліцы паводле фатаграфій і ўспамінаў відавочцаў тых падзей», — распавёў Лукашэвіч.

У 1939 годзе, да ўз'яднання Заходняй і Усходняй Беларусі, Гродна ўваходзіў у склад Польшчы. У пачатку верасня 1939 года, калі пачалася Другая сусветная, у горадзе рыхтаваліся да нямецкага ўварвання. Але нечакана з усходу пачалася савецкая агрэсія. Чырвоная Армія падышла да Гродна 20 верасня. На абарону горада сталі мясцовыя жыхары з часткай войскаў, якія не паспелі адступіць. Абарона горада доўжылася тры дні, многіх абаронцаў пазней расстралялі.

Сярод абаронцаў Гродна была моладзь і дзеці - такія, як галоўны герой фільма, 12-гадовы яўрэйскі хлопчык Леась Ройст.

«Пра маладых абаронцаў і будзе гэты фільм. Генерал Сікорскі ў свой час назваў іх „арлянятамі“ — так і будзе называцца карціна. На прыкладзе галоўнага героя я хачу паказаць, што яўрэі таксама выйшлі абараняць горад, хоць і казалі, што яны падтрымалі толькі камуністаў. Былі розныя выпадкі».

Усе героі фільма — выдуманыя. Але яны створаны на аснове ўспамінаў удзельнікаў і відавочцаў абароны Гродна. Напрыклад, вядомы абаронца Гродна Тадзік Ясіньскі з’явіцца ў фільме як Тадзік Ясюкевіч.

Чытайце таксама: Тадик Ясинский — символ или реальный герой? 80 лет назад началась защита Гродно

Галоўную ролю ў фільме грае 12-гадовы Фелікс Мацецкі з Варшавы. Фелікс грае свайго аднагодка — яўрэйскага хлапчука Леася Ройста, які не хоча адрознівацца ад іншых падлеткаў і ідзе абараняць горад. Бацькі Фелікса адразу пагадзіліся на ўдзел сына ў фільме, бо ў іх беларускія карані.

«Мой дзядуля нарадзіўся каля Ліды, а адна з бабуль з Налібок. Яны пасля вайны пераехалі з бацькамі ў Польшчу. Таму гісторыя Гродна для мяне чымсьці блізкая, — расказвае Фелікс Мацецкі. — Бацька мне расказваў пра абарону Гродна, штосьці я чытаў».

Фелікс Мацецкі - выканаўца галоўнай ролі ў фільме «Арляняты»

Фелікс распавядае, што хацеў бы быць падобным да свайго героя і быць такім жа мужным. Але паступаць так жа ў яго б не атрымалася.

«Калі б мая краіна была ў такой жа сітуацыі, як тады Гродна, я, напэўна, хацеў бы ўдзельнічаць у абароне, але баяўся б. Гэта нармальна для 12-гадовага хлапчука — усё жыццё яшчэ наперадзе. Таму абаронцы Гродна для мяне — сапраўдныя героі.

Пасля фільма я б хацеў прыехаць у Гродна і паглядзець месцы, дзе праходзілі бітвы, даведацца больш пра абаронцаў. І параўнаць сцэнар фільма з сапраўднай гісторыяй", — сказаў Фелікс.

Беларусь сёння не прызнае абарону Гродна ў 1939 годзе чымсьці гераічным. Уладам бліжэй версія вызвольнага паходу Чырвонай Арміі, дзякуючы якому адбылося ўз'яднанне Усходняй і Заходняй Беларусі. У сучасным Гродне ўшаноўваюць савецкіх вызваліцеляў, іх імёнамі названы вуліцы, ім устаноўлены помнікі. Пра абаронцаў горада памятаюць гісторыкі, Саюз палякаў і некаторыя жыхары, чые сваякі бралі ўдзел у абароне. У месцах масавых расстрэлаў абаронцаў няма памятных табліц, не праводзілася эксгумацыя парэшткаў.

Чытайце таксама: Акупацыя ці вызваленне? Што было ў Гродне ў верасні 1939 года: успаміны сведкаў

Беларускі гісторык Ігар Мельнікаў лічыць, што ў сучаснай Беларусі гісторыя вераснёўскіх падзей 1939 года вывучаецца вельмі аднабока.

«Як вынік, беларусы не ведаюць усе абставіны тых падзей. Працягваюць разглядаць іх, выкарыстоўваючы савецкія клішэ. А гэта няправільна. Таму фільмы кшталту „Арлянятаў“ патрэбны і для беларускага гледача, — кажа Ігар Мельнікаў. — Зразумела, карціна робіцца ў Польшчы, для польскай аўдыторыі і там ёсць недапрацоўкі. Але, дзякуючы такой даступнай форме падачы, беларусы змогуць зразумець, што падзеі „вызвольнага паходу РСЧА ў Заходнюю Беларусь“ не былі лёккім шпацырам для савецкага боку. А абарона Гродна польскімі войскамі стала сапраўдным выпрабаваннем для войска „першай дзяржавы працоўных і сялян“».

Барыкады на Старым мосце ў Гродне. Прэс-фота, Брусэль, Бельгія. Надпіс на абароце: «нямецка-руская вайна ў Заходняй Беларусі «Від на горад Гродна, зроблены падчас расійскай акупацыі ў 1939 годзе».

Гісторык дадае, што аб’яднанне дзвюх частак Беларусі ў 1939 годзе дало магчымасць стварыць тую краіну, з якой у будучыні вырасла незалежная рэспубліка.

«Але за тое аб’яднанне шмат людзей заплацілі самы высокі кошт. Трэба памятаць усе ахвяры верасня 1939-га. Фільмы, такія як „Арляняты“, дапамагаюць захоўваць памяць пра тую „забытую“ вайну».

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024