Горад

Рэха вайны: шукаем і разгадваем надпісы часоў акупацыі ў Гродне

Сыходзяць відавочцы Другой сусветнай, але знакі тых часоў, часам загадкавыя, застаюцца. На старых гродзенскіх будынках дагэтуль можна знайсці нумарацыю і назвы вуліц на нямецкай мове. Некаторыя з іх расшыфраваць цалкам сёння не могуць ні мясцовыя старажылы, ні нават карэнныя немцы.

Засталося няшмат надпісаў на нямецкай мове, да якіх пакуль не дабраліся рукі камунальнікаў. Найбольшую цікавасць у краязнаўцаў выклікае дом на вуліцы Студэнцкай № 3, дзе захаваўся надпіс «GEORE 1348». Некалькі гадоў таму значэнне надпіса спрабавала разгадаць краязнаўца Наталля Канюк.

Надпіс «GEORE 1348» на доме № 3 па вуліцы Студэнцкай. У гады апошняй нямецкай акупацыі вуліца мела спачатку назву № 409, а пасля «Лотзэнэр-штрасэ»
Наталлі Рыгораўне не толькі ўдалося сабраць інфармацыю аб акупацыйных надпісах у Гродне, але і даведацца пра людзей, якія іх наносілі з дапамогай трафарэтаў. Сярод работнікаў мясцовай арганізацыі, якая гэтым займалася, быў і чалавек з сям'і Левандовiчаў, пра якую Hrodna.life ужо пісаў. Зыгмунт Левандовiч перыяд акупацыі ў Гродне памятае, але больш пра працу свайго дзеда і надпіс «GEORE» сказаць не можа.

У доме жылі «Праведнікі свету»

Наталля Канюк меркавала, што ў дамах з такімі знакамі жылі служачыя мясцовых арганізацый. Таксама яна даведалася, што ў доме з надпісам «GEORE 1348» жыла сям’я Наўмюк, адзін з членаў якой працаваў разам з Левандовiчам. Сям’я ў доме на Студэнцкай некалькi месяцаў хавала яўрэйскага хлопца: пазней Наўмюкоў пасмяротна прызналі «Праведнікамі свету».

Дом № 3 па вуліцы Студэнцкай. Менавіта тут сям’я Наўмюк хавала 14-гадовага яўрэя Ёна Зарэцкага

Немцы так не пішуць

Падобную версію як Наталля Канюк выказаў і краязнаўца Аляксандр Семянчук.

«Хутчэй за ўсё, надпіс азначае, што будынак давялі да ладу для пражывання немцаў. GE- GEbaude — будынак, OR-ORdnung — парадак. Я нават перапісваўся з калекцыянерам Феліксам Варашыльскiм з Гамбургу па гэтай тэме. З яго слоў, ніхто з сучасных немцаў o „GEORE“ не чуў».

Паводле Варашыльскага, сёння немцы так на дамах не пішуць. Магчыма, гэта скарачэнне гродзенскіх немцаў і што яно значыць — ведалі толькі яны. Аляксандр Семянчук мяркуе, што адказ ёсць у гродзенскім архіве, дзе ёсць шмат дакументаў ваеннага часу на нямецкай мове. «Іх яшчэ ніхто не вывучаў, бо трэба добра валодаць нямецкай мовай», — кажа Аляксандр.

Дарэчы, за домам № 3 па вулiцы Студэнцкай знаходзіцца дом № 3а, на якім таксама ёсць надпіс «GEORE».

Працяг будзе.

Падзяліцца
Меткі: гісторыя

Апошнія запісы

Тры Белавежскія пушчы. Як агароджы на мяжы змяняюць лес і жывёльны свет у Беларусі, Польшчы і паміж платамі

Белавежская пушча сёння раздзеленая не на дзве, а насамрэч на тры часткі: беларускую, польскую і…

31 сакавіка 2025

«Трэнд — мацоўня, здароўе». Задалі адны і тыя ж пытанні металістам з Беларусі і Польшчы

Ужо некалькі дзесяцігоддзяў метал-музыка аб'ядноўвае людзей не толькі адных музычных прыхільнасцяў, але і падобнага светапогляду.…

26 сакавіка 2025

У гродзенскім ГЦ развяліся прусакі. Куды звяртацца, калі заўважылі насякомых у кафэ ці ў сябе дома

У ГЗК Triniti гродзенцы заўважылі прусака — насякомае бегала па канапе ў зоне фуд-корту. Hrodna.life…

26 сакавіка 2025

«Магчыма, будзе і новы матэрыял». Вакаліст гурта Ulis Слава Корань расказаў, як эміграцыя не дае яму пісаць

Беларускі гурт Ulis праіснаваў больш за 20 гадоў. Яго спадчына жыве - музыканты робяць каверы,…

20 сакавіка 2025

«Мама выпісвала фальшывыя дакументы і дапамагала трапіць у Польшчу». Рэпатрыянтка — пра дзяцінства ў Гродне і эміграцыю ў 1946-м

Крысціна Мішчук (Пянткоўская) нарадзілася ў 1933 годзе ў Гродне ў сям'і мясцовай інтэлігенцыі. Каталічка. Тата…

18 сакавіка 2025

«Мая зямля — што хачу, тое і раблю». З’ездзілі ў польскую вёску ля мяжы з Беларуссю, куды стараста запрашае жыць усіх ахвотных

У 500 метрах ад плота, узведзенага на польскім баку мяжы з Беларуссю, стаіць вёска Азяраны…

17 сакавіка 2025