Спадчына

К — Каложская царква. 5 фактаў пра храм, што ўзвышаецца над Нёманам

Адзін з найстарэйшых храмаў на тэрыторыі Беларусі. Царква, пра якую пісаў Настрадамус. Гродзенская адметнасць, якая мае дзве назвы, архітэктурныя асаблівасці і якая цудам захавалася да нашых дзён. Усё гэта — Каложская царква.

«Гарадзенская азбука» ад Hrodna.life — гэта 32 артыкулы пра цікавосткі Гродна. Кожнаму з іх адпавядае адна з літар алфавіту. А — Ажэшка, Б — Баторый, В — Вітаўт і так далей. У кожным артыкуле азбукі вы знойдзеце па пяць цікавых фактаў аб адметных гродзенскіх асобах, месцах ці з’явах.

Каложа. Мал. Ігар Варкулевіч

1. Чаму Барысаглебскую царкву называюць Каложскай

Храм быў пабудаваны ў канцы ХІІ стагоддзя. Асвяцілі царкву ў гонар святых братоў Барыса і Глеба. Адсюль паходзіць назва — Барысаглебская. У народзе яе часцей называюць Каложскай. Наконт паходжання гэтай назвы гісторыкі маюць дзве версіі.

Першая звязаня з прадмесцем Пскова — Каложай, адкуль князь Вітаўт нібыта прыгнаў палонных і пасяліў іх у ваколіцах царквы. Другая адсылае да старажытных месцаў пахавання і нават крыніц, што б’юць з-пад зямліі - «коложань».

2. Збудаваў асабісты архітэктар кіеўскага князя

Імаверным архітэктарам царквы лічыцца Пётр Міланэг. З 1194 года ён быў асабістым архітэктарам кіеўскага князя Рурыка Расціслававіча. Міланэг працаваў у Кіеве, Чарнігаве і Оўручы. Каложа мае сваеасаблівы стыль, які даследчыкі адносяць да Гродзенскай архітэктурнай школы.

Асноўным матэрыялам пры будаўніцтве царквы была плінфа — тонкая апаленая цэгла. Яна змацоўвалася вапнай з дамешкам гліны і тоўчанай цэглы.

Чаму мы кажам пра мясцовую архітэктурную школу, як асобную? Справа ў дэкоры сцен: звонку ўмуроўвалі рознакаляровыя шліфаваныя камяні-валуны, якія аздаблялі фасад і надавалі яму асаблівы каларыт. Дадаткова сцены ўпрыгожвалі ўстаўкамі з каляровых паліваных плітак — маёлікі: жоўтага, зялёнага і карычневага колераў. Гэта надавала храму святочны выгляд і прыгажосць. Унутры царквы ў сцены ўмуравалі гліняныя збаны — галаснікі. Яны аблягчаюць вагу сцен і ствараюць добрую акустыку. Так рабілі яшчэ ў Рыме і Візантыі, а пасля і Кіеве, аднак нідзе няма такой вялікай колькасці галаснікоў у сценах, як у гродзенскіх цэрквах.

3. Храм выкарыстоўваўся як стойла для ската

Праз частыя набегі крыжакоў ў XIV-XV cт. храм быў разрабаваны і занядбаны. У будынка разбурылі дах і верхнюю частку сценаў. Пасля падпісання брэсцкай царкоўнай уніі ў 1596 годзе, царкву ў 1609 годзе перадалі ўніятам. Хоць тыя і правялі рэстаўрацыю, але з-за чарговых вайсковых дзеянняў царква зноў была пашкоджаная. Храм не меў вокнаў і дзвярэй, з-за чаго ў XVII ст. улетку мясцовыя жыхары выкарыстоўвалі яго як стойла для ската.

4. Святыня, якая не вярнулася на радзіму

Нягледзячы на жахлівы стан будынка, у XVII ст. у царкве з’явілася галоўная святыня гродзенскіх уніятаў — ікона Божай Маці Калажанскай. Згодна з легендай, цудадзейны абраз пакінуў у спадчыну царкве мясцовы жабрак. Падчас Першай сусветнай вайны ікону эвакуявалі ў Маскву. Там яе сляды згубіліся. Сёння ў царкве знаходзіцца копія іконы. Мажліва, менавіта яе падарылі апошняму рускаму імператару ў 1914 годзе. А пошукі арыгінальнага абраза працягваюцца па сённяшні дзень.

5. Пра Каложу пісаў Настрдамус?


«У Гардоне на Нёмане так высока падымецца вада, Што… большасць пабяжыць ратавацца ў Колоссе. Веста распаліць у грабніцы згаслы агонь». Гэты фрагмент у працах лекара і астролага Настрадамуса знайшоў гродзенскі гісторык Аляксандр Сявенка. Ён лічыць, што тут гаворка вядзецца менавіта пра Гродна і Каложскую царкву. Ці прадказанне Настрадамуса спраўдзілася, ці яго трэба чакаць далей — невядома. Гэта яшчэ адна загадка гродзенскай Каложы.

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024