«З 2020 года я ўчытвалася ў гісторыі жанчын і думала, як бы гэта ўсё аформіць. Разумееце, у нармальных краінах ёсць нейкія свае жаночыя фонды, якія фіксуюць і робяць бачнымі жанчын, што пацярпелі праз сваю грамадзянскую пазіцыю. Я ўпэўненая, што нас гэта таксама чакае. Але пакуль вырашыла збіраць гісторыі, думаю пра кнігу», — расказала для Telegram-канала «Тётя Ира разрешила» Яўгенія Даўгая.
Instagram-старонка «Палітвязынка» сабрала 100 партрэтаў жанчын-палітвязняў разам з іх асабістымі гісторыямі. Гэта першы рэліз праекта журналісткі Яўгеніі Даўгой і мастачкі Ганны Татур. Яўгенія плануе, што неўзабаве з’явіцца сайт з украінскай версіяй праекта, а вынікам працы стане кніга з гісторыямі жанчын-палітвязняў.
Тэма жаночага ўдзелу ў жыцці краіны для Яўгеніі блізкая. «У маёй [дачкі] Сашкі ёсць кніжка „Казкі на ноч для юных бунтарак“, — кажа Яўгенія. — І я думала, што ў нас жа вельмі шмат жанчын сядзяць рэальныя тэрміны, у рэальнай калоніі, у рэальна цяжкіх умовах».
Пры гэтым, па словах Яўгеніі, да гэтага часу можна пачуць, што жанчыны «толькі з кветачкамі хадзілі», а на дзяржрэсурсах часта паўтараюць, што ў Беларусі з жанчынамі не ваююць.
Такія выказванні, лічыць Яўгенія Даўгая, абясцэньваюць унёсак жанчын у тыя палітычныя працэсы, якія адбываліся ў Беларусі-2020.
«Я думала пра тое, што варта, вядома, гэта ўсё неяк зафіксаваць і пакінуць нешта, што будзе пастаянна нагадваць. Мне яшчэ здаецца, што такія рэчы як рэпрэсіі нам важна рэфлексаваць самім, замацоўваць неяк у памяці, каб не дапускаць паўтарэння ў будучыні».
Пра сваю ідэю Яўгенія напісала на асабістай старонцы ў Instagram. Ёй адказала беларуская мастачка Ганна Татур, якая цяпер вучыцца ў Францыі ў школе мастацтваў.
«Ганна сказала, што яе вельмі турбуе сітуацыя з беларускімі жанчынамі, і прапанавала зрабіць так: я дзялюся гісторыямі, а яна паспрабуе на паперы намаляваць партрэты. Яна прасіла гісторыю і як мага больш фатаграфій палітвязня. І ўжо сумяшчае вобразы. Я шукала фатаграфіі ў вольным доступе, часам прасіла ў родных палітвязняў».
У выніку Ганна пераклала гісторыі на французскую і разам з «папяровым» варыянтам партрэтаў яны сталі мастацкім праектам у яе школе мастацтваў, распавяла Яўгенія.
«Аня сказала, што педагогі былі вельмі кранутыя і шакаваныя тым, што адбываецца з нашымі жанчынамі. Так мы і прынялі рашэнне — маляваць жанчын ужо ў лічбавым выглядзе і апублікаваць іх на якой-небудзь платформе».
Наступнай мэтай праекта было стварэнне сайта на беларускай і ўкраінскай мовах.
«Чаму ўкраінская? Я жыла ў Кіеве з лістапада 2020 года і бачыла неразуменне сярод украінскіх калегаў. Было шмат усмешак пра «кветачкі і лавачкі». Сваёй знаёмай я распавяла, што мне асабіста хацелася б больш салідарнасці сярод украінскіх журналістак, праваабаронцаў, палітычных лідарак у дачыненні да беларусак.
Бо сядзяць абсалютна розныя жанчыны. Мая ўкраінская калега пагадзілася упісацца ў гэта. Але пачалася вайна, праца над сайтам зацягнулася. На дадзены момант мы перавялі на ўкраінскую мову 100 жаночых гісторый і апублікуем іх таксама. Я буду стукацца ва ўкраінскія жаночыя СМІ па гэтым пытанні. У нас жанчыны сядзяць у тым ліку і за тое, што выказалі салідарнасць з Украінай і выступілі супраць вайны".
«Калі пачалася вайна, палітвязні сталі сыходзіць на задні план, — распавядае Яўгенія. — Я нават бачыла, што многія беларусы сталі пісаць пра тое, што нашы праблемы не такія ўжо і праблемы ў параўнанні з жахам вайны.
Разумееце, калі ідзе вайна, цішком можна зрабіць рознага лайна. І мне было страшна, што пад шумок вайны нашых жанчын забудуць і будуць яшчэ больш дабіваць".
«Вельмі недаацэньваюць у свеце і нават у нас у Беларусі тыя жудасныя ўмовы, у якіх знаходзяцца жанчыны [у зняволенні]. Уяўляеце, толькі раз на тыдзень яны могуць нармальна памыцца ў турмах. Гэта ж прыніжальна для годнасці чалавека. Зняволеныя жанчыны яшчэ і не бачаць сваіх дзяцей гадамі, многіх з іх кідаюць родныя і мужы. І гэтая прымусовая праца ў калоніях.
Тое, што праходзяць беларускі цяпер — абавязкова павінна быць зафіксавана ў агульнай рэфлексіі. І, вядома, адчуваеш бясконцы боль за ўсіх жанчын і павагу да іх".
Каб сабраць 100 гісторый жанчын-палітвязняў Яўгеніі спатрэбілася некалькі месяцаў. Ганна Татур адразу ж іх малявала. З перакладам на беларускую дапамагала Наста Захарэвіч. На ўкраінскі перакладала калега з Украіны. «Дзяўчаты наогул з натхненнем за гэта ўзяліся», — кажа Даўгая.
Інфармацыю пра палітвязняў Яўгена ў асноўным знаходзіць у адкрытых крыніцах. Калі гэтага мала, звязваецца з роднымі і блізкімі жанчын. Калі праект з’явіўся ў Instagram, то людзі сталі самі звяртацца да аўтараў.
«Вось зараз на акаўнт напісалі некалькі чалавек, родныя палітвязняў. Яны пытаюцца: «А калі будзе мая маці?», «А калі будзе мая сяброўка?».
Галоўная мэта праекта, па словах Яўгеніі - яшчэ раз звярнуць увагу людзей на жанчын-палітвязняў.
«Хацелася б, каб людзі пісалі ім лісты, падтрымлівалі іх, каб памяталі ўсе гэтыя гісторыі. Але, наогул, было б выдатна, каб у будучыні праект перайшоў у кнігу. Але гэта магчыма толькі тады, калі ўсё скончыцца».
Чытайце таксама:
Да зімовых святаў застаецца крыху больш за месяц - самы час задумацца пра святочны дэкор.…
У мястэчку Радашковічы на 6 тыс. чалавек стаіць касцёл, дзе хрысцілі Янку Купалу. У Вілейцы…
У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…
Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…
Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…
Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…