«Паміж маім рашэннем з’язджаць і перасячэннем мяжы прайшло 10 гадзін», — кажа гродзенец Дзмітрый Ціт, які ў канцы жніўня з’ехаў з Беларусі ў Польшчу з-за пераследаў. Ён распавёў Hrodna.life, што яму пагражала, хто яму дапамог, і калі ён плануе вярнуцца ў Беларусь.
Дзмітрый Ціт апошнія 9 гадоў працаваў на «Хімвалакно», быў майстрам цэха. З пачаткам выбарчай кампаніі ён паверыў у перамены ў краіне. Першы раз яго затрымалі 26 чэрвеня падчас акцыі салідарнасці. Яго адпусьцілі праз тры дні, далі штраф.
«Гэта затрыманне, суткі ў ІЧУ [ізалятар часовага ўтрымання — рэд.], суд, не спалохалі мяне. Наадварот, падштурхнулі да ўсведамлення, што краіне тэрмінова неабходныя перамены. А перамены магчымыя толькі тады, калі ты нешта робіш. Я лічыў сваім абавязкам дабіцца пераменаў у лепшы бок».
Затрымалі за тры дні да выбараў
Дзмітрый ўступіў у ініцыятыўную групу Святланы Ціханоўскай, затым стаў яе даверанай асобай. За тры дні да выбараў яго зноў затрымалі.
«Утрымлівалі мяне з 6 па 11 жніўня ў ІЧУ на Гая, пры затрыманні забралі аўтамабіль. Прычыну затрымання ніхто не тлумачыў, у РАУС склалі некалькі пратаколаў за непадпарадкаванне супрацоўнікам міліцыі. Пасля вызвалення, 12 жніўня, я адправіўся па свой аўтамабіль. У двары РАУС мяне затрымалі супрацоўнікі Галоўнага ўпраўлення па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй (ГУБАЗіК). Яны вывезлі мяне з Гая ў кайданках. Прад’явілі абвінавачванне па падазрэнні ва ўдзеле ў масавых беспарадках па ч. 2 арт. 293 КК».
Дзмітрый не мог зразумець, у якіх беспарадках ён мог удзельнічаць, калі з 6 па 11 жніўня быў у ІЧУ. Ён лічыць, што яго тады зноў затрымалі па надуманай справе.
«Завезлі мяне ў Следчы камітэт. Пасля допыту вярнулі ў ІЧУ на Гая. 14 жніўня была вынесена пастанова аб заключэнні пад варту, 18 жніўня мяне перавезлі ў турму на Кірава, там я чакаў этап у СІЗА-1 на Валадарскага ў Мінску».
«Я чуў, як людзі скандавалі: „Выпускай!“. Гэта невымоўнае пачуццё»
19 жніўня ў Дзмітрыя быў Дзень нараджэння. У той дзень яму адмянілі меру стрымання. На выхадзе з гродзенскай турмы яго зноў затрымаў ГУБАЗіК. Дзмітрыя пасадзілі ў аўтобус і павезлі дадому, дзе правялі ператрус.
«Забралі ноўтбукі і толькі пасля гэтага пакінулі мяне дома. Я, лічу, мяне выпусцілі не толькі з-за таго, што я не вінаваты, але і дзякуючы падтрымцы родных, сяброў, калег і жыхароў горада. Знаходзячыся ў турме, 18 жніўня, калі мяне павінны былі выпусціць, але працягвалі незаконна ўтрымліваць, я чуў, як людзі скандавалі: «Выпускай!». Гэта было невымоўнае пачуццё.
Хачу падзякаваць кожнаму, хто выходзіў на мітынгі, хто падтрымліваў страйкі на працоўных месцах — менавіта вашы дзеянні, ваша салідарнасць выратавала шмат нявінных людзей. На месцы гэтых людзей, на маім месцы, пры існуючым рэжыме можа апынуцца любы чалавек. Толькі сумеснымі намаганнямі, аб’яднаўшыся, мы зможам спыніць гэта".
«Ехаць ці зноў у турму»
Дзмітрый лічыць, што першым сігналам, што яму трэба з’язджаць з краіны, стаў перанос судовага пасяджэння па яшчэ адной адміністратыўнай справе. Яго перанеслі з будынка суда ў будынак Ленінскага РАУС.
«Было пачуццё, што рыхтавалася нешта дрэннае. На гэты суд хацела прыйсці вельмі шмат людзей, са мной звязваліся журналісты. У РАУС, натуральна, нікога б не ўпусцілі, ды і я, думаю, адтуль на волю ўжо б не выйшаў. Калі я выходзіў з дому, у мяне заўсёды была ссобойка ў СІЗА, таму што на вуліцы я заўважыў за сабой назіранне».
26 жніўня Дзмітрыя зноў выклікалі на допыт у Следчы камітэт. Як аказалася, ён фігуруе ў новай крымінальнай справе ў статусе сведкі.
«Гэта і быў той момант, калі я зразумеў: не трэба быць вінаватым, пакуль мяне не пасадзяць — яны не супакояцца. Далей усё было вельмі хутка. За 20 хвілін сабраў мінімальную колькасць неабходных рэчаў, мне вельмі хутка дапамаглі зрабіць візу і ў гэтую ж ноч я перасёк мяжу. Ехаў у нікуды, але выбар быў або ехаць, або зноў у турму. Паміж маім рашэннем з’язджаць і перасячэннем мяжы прайшло 10 гадзін.
З’ехаў з-за ціску на мяне з боку сістэмы якая ўтрымлівае ўладу. Тое, што я давераная асоба Святланы Ціханоўскай, для іх, мабыць, паслужыла «знакам» — я злосны злачынец, дармаед, алкаголік, прастытутка і наркаман. На мяне на роўным месцы была сфабрыкавана некалькі адміністрацыйных спраў, затым з’явіліся і крымінальныя".
Гуманітарная віза не дае права працаваць
Дзмітрый пераехаў мяжу самастойна. У Польшчы сябры дапамаглі знайсці жыллё на час каранціну. Ад статусу ўцекача ён адмовіўся на мяжы.
«Я хачу жыць у сваёй вольнай краіне. Беларусь мне вельмі падабаецца, а тое, што ў нас дрэнны кіраўнік, гэта яго асабістыя праблемы. Значыць, яму час сысці, а не людзям з’язджаць са сваёй краіны».
Пасля 10 дзён каранціну Дзмітрый пачаў разбірацца з дакументамі і сутыкнуўся з праблемай. Гуманітарная віза, па якой ён з’ехаў, не давала магчымасці працаваць.
«З такой візай ты моцна абмежаваны. Асноўная складанасць — афіцыйна не маеш права працаваць, ёсць яшчэ ўсялякія юрыдычныя абмежаванні. Пасля хаджэння па ўсякіх адміністрацыях, я так і не змог вырашыць пытанне з заменай візы».
Дзмітрый звярнуўся ў «Беларускі дом» у Варшаве. Там ён даведаўся, што польскі ўрад плануе ўнесці папраўкі ў статус гуманітарных віз, каб іх уладальнікі маглі, калі захочуць, уладкавацца на працу.
«У „Беларускім доме“ мне часова дапамаглі з жыллём, забяспечылі харчаваннем і лячэбнымі працэдурамі. На жаль, фонды працуюць павольна. Я звяртаўся ў два. 9 верасня запоўніў анкеты BY_help і BYsol. Першы фонд мне дагэтуль нічога не адказаў. Другі не хутка, але вядзе дыялог і 1 кастрычніка аказаў мне матэрыяльную дапамогу».
Чытайце таксама: ByHelp для пострадавших от репрессий: кто может обратиться за помощью и когда ее ждать?
Многія не просяць статус уцекача і хочуць хутчэй вярнуцца дадому
Дзмітрый кажа, што ў Польшчы таму, хто прыехаў з Беларусі, складана знайсці жыллё з нармальнымі ўмовамі і адэкватнай цаной. Ён адзначае, што тым, хто з’ехаў не хапае адзінай базы, якая падкажа адрасы і кантакты месцаў, дзе можна знайсці жыллё на каранцін.
«Яшчэ ў Беларусі многія пачынаюць задавацца гэтым пытаннем. І было б добра загадзя знайсці такое жыллё і забраніраваць. Кожны павінен разумець — не трэба чакаць, што вакол цябе ўсе павінны, трэба спрабаваць рухацца самому, а не спадзявацца на дапамогу.
У Польшчы я ўбачыў шмат беларусаў, якія з’ехалі з-за падзей у краіне. Людзі едуць цэлымі сем’ямі, ёсць жанчыны, шмат маладых хлопцаў і людзі старэйшага ўзросту. Ёсць і пацярпелыя ад гвалту. Неяк маем зносіны і дапамагаем адзін аднаму. Ведаю, што большасць не прасілі статус бежанца ў Польшчы".
Дзмітрый кажа, што многія беларусы, якія з’ехалі з-за палітычнай сітуацыі ў краіне, хочуць хутчэй вярнуцца дадому.
«І я хачу вярнуцца ў сваю свабодную краіну. Толькі перамога, незалежная і квітнеючая Беларусь. Такі план павінен быць у галаве ў кожнага беларуса, дзе б ён не знаходзіўся, кожны павінен удзельнічаць у набліжэнні гэтай перамогі. Я сумую па Беларусі, хочацца дадому. Стрымліваю сябе толькі ўспамінамі пра турэмныя камеры. Вярнуцца мне можна толькі пасля сыходу Лукашэнкі. Тады будзе ўпэўненасць, што мяне не затрымаюць яго памагатыя. Крымінальныя справы павінны быць закрытыя.
Хацеў бы выказаць словы падтрымкі калектыву «Азоту» — вы мужныя і годныя павагі. Я сам там працаваў - у філіяле «Завод „Хімвалакно“». Можаце запытацца ў любога работніка майго прадпрыемства — будзь я ў гэты час на заводзе, зрабіў бы тое ж, што і вы. Таму што гэта маё меркаванне і маё права. Моўчкі згаджацца з уседазволенасцю я не змог. Дзякуй, што вы не маўчыце і дзейнічаеце".
