Як мусяць называцца вуліцы ў беларускіх гарадах? Адказ — у падкасце «Утульны горад»

Гарадскі ландшафт ахоплены разнастайнай сімволікай. Сімволіка — гэта і помнікі, і славутыя турыстычныя аб’екты, і назвы вуліц і прыпынкаў, і нават нейкія знакавыя месцы, з якімі гараджане маюць пэўныя асацыяцыі. Пра тое, якую ролю адыгрывае гарадская сімволіка ў жыцці гродзенцаў, каму варта ставіць помнікі, у чый гонар называць вуліцы і што рабіць са шматлікімі Ленінамі, мы пагаварылі з палітолагам Андрэем Казакевічам у падкасце «Утульны горад».

Слухайце размову цалкам у падкасце або ў вялікім скароце чытайце асноўныя тэзісы ніжэй.

Чаму назвы вуліц увогуле маюць значэнне?

У выбары назваў вуліц адбіваюцца каштоўнасці дзяржавы. У гонар тых дзеячаў, якіх мы лічым значнымі для нашай краіны ці горада, звычайна і называюць вуліцы ды праспекты. Тое ж тычыцца помнікаў, калі мы абіраем у чый гонар узвесці тую ці іншую скульптуру.

Значэнне гэтых аб’ектаў не трэба перабольшваць. Часта людзі, якія кожны дзень чуюць у аўтобусе словы «плошча Савецкая» ці рэгулярна мінаюць помнік Леніну, перастаюць успрымаць гэтыя аб’екты, як нагружаныя нейкім ідэалагічным сэнсам. Слова «савецкая» пачынае асацыявацца выключна з месцам у цэнтры гораду, а Ленін зліваецца з навакольным пейзажам.

Чытайце таксама: З якіх вуліц варта пачаць перайменаванне ў Гродне

Аднак у беларускіх гарадах, у Гродне ў тым ліку, ёсць значны перакос у бок расійска-савецкай культурнай спадчыны, і недахоп сваёй нацыянальнай. Калі мы рэгулярна чуем імёны рускіх пісьменнікаў, герояў Вялікай Айчыннай вайны і згадкі пра савецкае мінулае, праз пэўны час нам пачынае здавацца, што нічога іншага ў гісторыі Беларусі ўвогуле не было. Пасля школьнага экзамену па гісторыі Беларусі нішто не нагадвае пра дасавецкі перыяд развіцця краіны. Пасля апошняга ўроку беларускай літаратуры з памяці сыходзяць імёны беларускіх паэтаў і пісьменнікаў. Затое творцы рускай літаратуры згадваюцца кожны дзень праз назвы вуліц і помнікі.

Так незаўважна фармуецца адчуванне ўласнай непаўнавартаснасці. Быццам бы без расійска-савецкай спадчына беларуская культура ўвогуле не існуе.

Што рабіць з помнікамі Леніну?

Палітолаг Андрэй Казакевіч лічыць, што наяўнасць у кожным малым і вялікім горадзе Беларусі помніка гэтаму дзеячу — суцэльны атавізм не адэкватны эпосе.

Ленін не з’яўляецца героем ні для сучаснага афіцыйнага ідэалагічнага наратыву, ні, тым болей, для дэмакратычнага руху. Навошта кожнаму беларуску гораду гэту ўніверсальны сімвал — не вельмі зразумела. Андрэй Казакевіч прапануе такое рашэнне: сабраць усе помнікі Леніну ў адзінай музейнай прасторы, дзе будзе пазначана, з якога гораду той ці іншы помнік прыехаў, у якім годзе быў усталяваны, з якога матэрыялу створаны і г. д.

Такім чынам напамін пра савецкую эпоху ў выглядзе твораў мастацтва будзе захаваны, але плошчы беларускіх гарадоў вызваляцца для помнікаў дзеячам, якія адпавядаюць сучасным каштоўнасцям грамадства.

Як правільна пераназываць вуліцы?

Проста пераназваць кожную вуліцу Савецкую ў вуліцу Ягайлы — гэта не выйсце. У кожным канкрэтным выпадку спатрэбіцца грамадскае абмеркаванне, кансультацыі з гісторыкамі і краязнаўцамі. У вуліцы можа быць прыгожая гістарычная назва, але, магчыма, у мясцовым слэнгу яна ўжо набыла нейкую іншую. Гэта таксама мае быць прадметам абмеркаванняў.

Слухайце таксама ў падкасце: Як зрабіць гарады дасяжнымі для розных груп насельніцтва

Цалкам пазбаўляцца ад савецкай спадчыны, па меркаванні Андрэя Казакевіча, не варта. Савецкая спадчына — значная частка нашай гісторыі, але камуністычны наратыў не мусіць дамінаваць у сімволіцы беларускіх гарадоў.

Варта правесці «рэвізію», каб разам з грамадскай супольнасцю высветліць, якія назвы можна пакінуць, якія замяніць, і ў чый гонар той ці іншы аб’ект называць.

Галоўнае ў гэтым працэсе — супольная грамадская дыскусія.