Як мужык цара «обмакулил, омманул» раскажуць «па-архангельску» ў Тэатры лялек

У «невкоторо осударство» перанясе гледачоў прэм’ера, што адбудзецца 28 красавіка ў Гродзенскім тэатры лялек. Казку Барыса Шэргіна «Залачоныя ілбы», поўную паморскага фальклору, прыказак і показак, былін і небывальшчыны, паставіў галоўны рэжысёр тэатра Алег Жугжда. Нагодай прэм’еры і прычынай выбару п’есы стаў юбілей артыста Васіля Прабадзяка, каторы ў спектаклі выконвае усе — і мужчынскія, і жаночыя ролі. Разам з ім на сцэне працуе атрорка Людміла Паўлоўская. Але — без адзінага гуку.

youtu.be/z2T7ntKBxcE

Алег Жугжда і казкі савецкіх пісьменнікаў

«Зборнік казак савецкіх пісьменнікаў мне ў дзяцінстве падарыў бацка, — узгадаў рэжысёр. — У кнізе былі і творы Барыса Шэргіна, хаця пісаў ён больш для дарослых. Ад той пары Шэргін стаў адным з любімых маіх пісьменнікаў». На гродзенскай сцэне рэжысёр таксама апробваў гэтыя казкі. Пастаўленая летась п’еса «Волшебное кольцо» пра «само последно житьишко» Ванькі з мамкаю, уратаваных ката, сабаку і змяю ды сватаўство да царскай дачкі паспяхова ідзе ў тэатры і зараз.

А вось казку «Залачоныя ілбы» Алегу Жугжду раней давялося апробваць на сабе. Гэты тэкст ён чытаў і здаваў на занятках па сцэнічнай мове. Калі ў акадэміі мастацтваў вучыўся ўжо Васіль Прабадзяк, рэжысёр «перадаў» п’есу яму. Праз тое зараз, калі падышоў юбілей артыста, пытанняў з выбарам падарунка не было. Да памятнай даты паставілі спектакль, дзе актор мае шанец праявіць усе свае здольнасці - іграе ўсіх персанажаў п’есы, жанглюе на сцэне ролямі, галасамі і характарамі. Людміла Паўлоўская, што разам з ім іграе на сцэне, па задумцы рэжысёра ўвесь час знаходзіцца на сцэне моўчкі.

«Яе задача паказаць абсалютна бесславесную фігуру жанчыны, каторай паўсюль затыкаюць рот, як быццам ёй няма чаго сказаць». Галоўны творчы інструмент акторкі ў гэтым спектаклі - красамоўныя погляды, каторыя яна кідае са сцэны. І яны, меркаваннем рэжысёра, дасягаюць сваёго выніку.

Людміла Паўлоўская — такая роля ўпершыню

«Вельмі падабаецца работа. Ролю, дзе нічога нельга казаць, іграю ўпершыню», — распавядае артыстка. Кажа, што нават у «Пэаме без слоў», дзе ёй таксама давялося іграць, былі пэўныя гукі - охі, ахі ці іншыя падгалоскі. А тут — ані гуку. «Цяжка было з гэтым згадзіцца — артыстам хочацца гаварыць, было скаладана».

Але з цягам часу роля падабаецца ўсё больш. Збіраць і капіць нявысказанае аказалася не менш цікава. Адзінае, што зараз хвалюе «бесславесную» акторку, каб глядач «пачуў тое, што моўчкі хочацца сказаць.»

Васіль Прабадзяк: «Тут мова як паўночная архангельская музыка»

Творы Барыса Шэргіна напісаны для чытання ўслых, сам аўтар таксама шмат чытаў іх на сустрэчах з сябрамі і чытачамі. Яго мова, як лічыць Васіль Прабадзяк, не проста нейкая мясцовая гаворка. «Люблю Шэргіна, як аўтара, за непаўторнасць „паўночнай архангельскай музыкі“. Таму і цікава было сыграць на сцэне з лялькамі гэты матэрыял. Да таго ж, спрактыкаванасць у шэргінскай мове пасля „Волшебного кольца“ ўжо ёсць. Яе адпаведнасць арыгінальнаму гучанню падцвердзілі і сябры-акторы з Архангельска».

Што да мноства персанажаў да агучкі, то сітуацыя, са словаў Васіля, знаёмая. Напрыклад, у «Макбеце» яму прыходзіцца агучваць пяць персанажаў, а Алег Жугжда там гаварыў за траіх. Вялікі аб’ём тэксту актора таксама не палохае. Апроч таго, што месяц вучыў, практыкаваўся гаварыць «з ролі» са знаёмымі і незнаёмымі ў пабытовых сітуацыях. Маўляў, дзе-небудзь на рынку так і хочацца з каларытнай прадавачкай пагаварыць окаючы па- архангельску і расцягваючы словы.

Калі казаць пра лялек — то да кожнай трэба шукаць свой падыход, раскрываць характар, пільна прыслухоўвацца, чаго яна сама патрабуе.

Бо лялькі ў спектаклі - адмысловыя. Прыдумалі іх Алег Жугжда і мастачка Ларыса Мікіна. У выніку яны склаліся з «кухонных» рэчаў - лыжкі, сіцечкі, таўкачы ды іншыя прылады пераўтварыліся ў герояў казкі. Паводле рэжысёра, такая «кухоннасць» блізкая да «вусных» тэкстаў Шэргіна. Бо менавіта на кухнях бліжка і па-свойску маглі пераказваць самае сакравеннае. Тут і пераказваліся мясцовыя плёткі, і вяліся доўгія інтэлігенцкія размовы.