Францужанка Алена Светавiдаф-Рунге — праўнучка перадапошняга гродзенскага губернатара Вадзіма Шабекі, разам з мужам Сяргеем упершыню наведала Гродна 1 ліпеня. Экскурсію па месцах, дзе калісьці жыў і працаваў яе продак, правёў гісторык Андрэй Вашкевіч.
Хто такі Вадзім Шабека?
Вадзім Мікалаевіч Шабека напярэдадні Першай сусветнай вайны, у кастрычніку 1913 года, быў прызначаны губернатарам Гродзенскай губерні. Неўзабаве пачалася вайна і губернатару тэрмінова трэба было арганізаваць абарону, а таксама эвакуацыю каштоўных дакументаў і рэчаў з губерні. У той момант тысячы бежанцаў рушылі на ўсход. Ускладнілася праца на фабрыках, палях, транспарце, узніклі цяжкасці з харчаваннем. Улетку 1915 года фронт наблізіўся да Гродзенскай губерні. Пад пагрозай акружэння расійскія войскі пакінулі Гродна, які страціў сваё значэнне як крэпасць. Губернскія ўстановы і губернатар Шабека эвакуіраваліся ў Калугу.
У 1916−1917 гадах Вадзім Мікалаевіч быў маскоўскім кіраўніком горада, апошнім кіраўніком Масквы эпохі царызму. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі дзеяч эміграваў у Парыж. У 1920−30-я гады быў саўладальнікам чайнай з антыкварнай крамай «Баярскі церам» у цэнтры сталіцы Францыі. Памёр у Парыжы ў 1943 годзе, там жа і пахаваны.
У прадзеда была нядрэнная рэпутацыя
Нашчадкі Шабекі дагэтуль жывуць у Францыі. Алена Светавiдаф — першая з нашчадкаў Шабекі, хто прыехаў у Гродна. Два дні спатрэбілася, каб на машыне з Парыжа дабрацца ў Беларусь.
«Для мяне было цікава даведацца, дзе мая сям’я жыла і працавала, таму мы і прыехалі ў Гродна, — распавядае Алена. — Пасада губернатара ў той час была вельмі сур’ёзнай. Ад гэтага чалавека залежыла многае. Наколькі я ведаю, у майго прадзеда ў Гродне і ў Расіі рэпутацыя была нядрэнная».
У Францыі не хаваліся
Алена распавядае, што ў сямейным архіве Шабекі пакуль не знаходзіла інфармацыі пра Гродна або фатаграфіі з відамі гэтага месца. Жанчына тлумачыць гэта тым, што калі яе прадзед пакідаў Гродна, то ўсё рабілася ў спешцы — немцы ўжо былі на падыходзе. Такая ж сітуацыя адбылася і падчас рэвалюцыіі.
«Памёр мой прадзед у 1943 годзе, я яго не застала. Але ў нашай сям'і захаваўся яго архіў, які мы яшчэ праз гады не разабралі. Там ёсць лісты, розная карэспандэнцыя, магчыма, будзе і нешта звязанае з Гродна. Я шмат чытала і ведаю, што прадзед шмат стараўся для насельніцтва гэтага горада. Нават калі ён эміграваў у Калугу, то і там займаўся пытаннямі перамяшчэння людзей з губерні.
Пасля ён пераехаў у Маскву, а далей у Парыж. Зараз шмат хто кажа, што эмігранты хаваліся ў Францыі. Але мне здаецца, такія фразы вельмі няўдалыя. Таму што гэта было ўсё што заўгодна акрамя хавацца. Шмат каму прыходзілася ў эміграцыі працаваць на розых працах. Напрыклад, сын Вадзіма Мікалаевiча, мой дзядуля, быў таксістам. Ён не выбіраў і яму трэба было карміць сваю сям’ю. А з працягнутай рукой сядзець у нас не прынята".
У эміграцыі не забывалі рускую мову
У эміграцыі многія верылі, што калісьцi вернуцца ў Расію, таму заставаліся вернымі сваёй краіне і поглядам. Эмігранты стваралі свае аб’яднанні, школы, прыходы. Яны не забывалі рускую мову.
«Дзякуючы тым эмігрантам мы цяпер у Францыі спакойна размаўляем і чытаем на рускай мове. Мы працягваем іх справу, нашы дзеці і ўнукі дагэтуль ходзяць у Францыі ў рускія школы», — дадала Алена.
