Горад

«Разводзілі галубоў, лазілі па падвалах Фары і шукалі беглякоў». Гродзенец успамінае дзяцінства ў 1950−60-х

Іван Радзівон 10 гадоў таму вярнуўся ў Гродна. Да гэтага ён амаль 50 гадоў пражыў на Далёкім Усходзе ў Бірабіджане. Вярнуцца на радзіму вырашыў пасля смерці жонкі. Горад яго дзяцінства і юнацтва за дзесяцігоддзі моцна змяніўся, але пенсіянер дагэтуль памятае яго такім, якога ўжо амаль і не засталося.

Івану Іванавічу 70 гадоў. Усё сваё дзяцінства ён правёў на вуліцы Алега Кашавога — цяперашняй Вялікай Траецкай.

Хлопцы разводзілі галубоў

У пасляваеннай моладзі не было камп’ютараў і іншых сучасных гульняў. Адным з улюбёных захапленняў моладзі тагачаснага Гродна было развядзенне галубоў.

«Многія хлапчукі ў Гродне разводзілі галубоў. Гэтых птушак шукалі, куплялі, разводзілі, кармілі, выгульвалі і ахоўвалі. Кожны хлапчук, які сябе паважаў, меў у 1950-х па некалькі галубоў. Шмат хто меў свае галубятні, і ў мяне ў тым ліку свая была. Для бяспекі яна была зроблена з жалеза, мела адмысловы замок, бо, бывала, біліся з-за галубоў.

Мы часта палявалі і адбівалі птушак у варожых галубятнікаў, пасля няпрыяцелі прыходзілі да нас. Хлопцаў тады цікавіла не колькасць птушак у галубятні, а якасць. У мяне была пара чорных, якія раніцай выляталі, а ўвечары прыляталі на кропку. Такія адданыя птушкі вельмі шанаваліся".

У 12 гадоў спускаліся ў падвалы Фары

З часам хобі Івана Іванавіча стала сыходзіць на другі план, у падлетка сталі з’яўляцца іншыя мэты і планы. У 1964 годзе Іван з’ехаў на Далёкі Усход, у горад Бірабіджан. Там гродзенец працаваў мантажнікам, ажаніўся і толькі ў 2007 годзе вярнуўся ў родны горад.

«Жонка памерла і мяне ў Расіі ўжо нічога не трымала. Я вырашыў вярнуцца ў родны Гродна. Амаль 50 гадоў мяне тут не было. Многіх старых будынкаў у цэнтры Гродна ўжо няма. А я іду па вуліцах і ўспамінаю, дзе і што было.

Шмат цікавых успамінаў. Як цяпер памятаю Фару Вітаўта. Нам было тады па 12 гадоў і мы спускаліся ў падвалы касцёла. А ўнутры храма тады ляжалі нейкія сеткі, вёслы i лямпы. Гэта, напэўна, быў 1960-ы год. Да гэтага часу памятаю, што і як было размешчана там. А які храм быў высокі, а якія сцены тоўстыя! Такога я ў сваім жыцці больш не бачыў".

Іван Радзівон ідзе па скверы, дзе калісьці стаяла Фара Вітаўта.
Пенсіянер распавядае, што ў канцы 1950-х і ў самым пачатку 1960-х у храме былі склады ДТСААФ. Фара была пастаянна пад аховай — побач жыў вартаўнік.

«А мы пацаны былі бясстрашныя — узломвалі дзверы і ўваходзілі ў храм. Нам было цікава, мы раз прыйшлі, пасля вярнуліся і так шмат разоў. У падвалы спускаліся па ланцугу, як пажарныя па трубе. Каля ўваходу ў падзямелле былі нішы быццам для стражнікаў, гэта я вельмі запомніў. Быў побач пакой, дзе стаяла 3 ці 4 катлы, а побач стаяў воз з ручкамі. Ну і побач быў уваход у тунэль. Мы хадзілі па ім шмат разоў: дзесьці ішлі, а недзе паўзлі. Асвятлялі сабе шлях запалкамі - яны доўга не гарэлі, бо пад зямлёй бракавала кіслароду. Хады былі доўгія і, я думаю, яны вялі ў іншыя касцёлы горада. На жаль, мы шмат не прайшлi. Былі смельчакі, якія і далей заходзілі - яны шмат чаго дзiўнага казалi».

Пасля выбуху Фары гродзенцы збіралі зямлю

Іван Іванавiч памятае, што вакол храма быў металічны плот з завостранымі наканечнікамі. Аднойчы яго знаёмы, калі пералазіў, напароўся на адзін з іх. Хлапчука выратавалі і пасля гэтага ён да храма не падыходзіў.

«Памятаю, як узрывалі Фару. Мы былі падлеткамі і яшчэ цалкам не разумелі навошта Фару зносяць. Шкада было. Пасля выбуху ўвесь цэнтр горада быў пакрыты пылам. Памятаю, вайскоўцы ў наступныя дні падрывалі вялікія кавалкі ад храма, бо не маглі пагрузіць і вывезці. Калі храм узарвалі, многія гараджане, у асноўным палякі, прыходзілі, загортвалі ў газету зямлю, і выносілі з сабой. Многія лаяліся і абяцалі, што ўзарвуць ў горадзе нешта. Пасля гэтага масты ў горадзе сталі ахоўваць».

Уцёкі з турмы

У канцы свайго аповяду пра Гродна ў пасляваенныя гады, Іван Іванавiч успомніў уцёкі зняволеных з гродзенскай турмы. Тагачасны падлетак разам з салдатамі і міліцыяй бегаў па горадзе і шукаў уцекачоў.

Іван Радзівон паказвае адкуль беглі зняволеныя пасля таго як пакінулі турму.
«Гэта быў, здаецца, 1960-ы год. Тады зняволеныя ўцяклі з турмы. Збегла тры чалавекі: дваіх адразу злавілі, а трэцяга ў заапарку. Так казалі ў горадзе. Ахоўніка зняволеныя закруцілі ў палавік. Салдаты, якія бегалі па горадзе, распавядалі, што спачатку хацеў бегчы адзін, але з ім пабеглі і іншыя. Усе яны ляжалі ў лазерэце на другім паверсе, там ім атрымалася прапілаваць краты і выбрацца на вуліцу. Шуміха тады была ў Гродне сур’ёзная. Цяпер гэтага ўжо ніхто не ўспомніць. Напрыклад, амаль усе мае знаёмыя з тых гадоў ужо паўміралі. У нас, на жаль, больш за 70 гадоў мала хто жыве».


Іван Іванавіч рады што вярнуўся ў Гродна. У гэтым горадзе ён правёў дзяцінства, хоча правесці і старасць.

«Я вярнуўся з Расіі, бо там мне рабіць больш няма чаго. Радзіма ў мяне тут. Калі быў далёка ад дома, то ўсім заўсёды з гонарам казаў, што я беларус і мой родны горад — Гродна».

Падзяліцца
Меткі: гісторыя

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024