Спадчына

Вялікі патоп на Нёмане: як затапіла Гродна ў красавіку 1958 года

Самая вялікая паводка ў гісторыі Гродна адбылася вясной 1958 года. Нёман падняўся на 8 метраў - гэта вышэй за набярэжную на 6 метраў. Па рацэ ў цэнтры горада плылі крыгі з хлявамі і жывёламі, быў затоплены піўзавод і ўсе дамы, якія знаходзіліся на набярэжных Нёмана. Hrodna.life прапануе ўспомніць той падступны красавік 1958 года. З тых падзей захавалася шмат здымкаў і ўспамінаў. Падрабязна пра патоп пісалі краязнаўцы Віктар Саяпін і Аляксандр Яршоў у кнізе «Гродненские наводнения в воспоминаниях и фотографиях».

Набярэжная Нёмана
Прычыны шматлікіх паводак у гісторыі Гродна — не толькі вясновае раставанне снягоў, але і, напрыклад, моцныя залевы і навальніцы. Папярэднікамі патопу 1958 года былі паводкі XIX стагоддзя, у выніку якіх абвалілася частка Каложы, а таксама паводка 1931 года. Тады ўзровень вады ў Нёмане падняўся на 6 метраў і 18 сантыметраў. Віктар Саяпін пісаў, што ў 1958 годзе нічога не прадвяшчала надзвычайнай сітуацыі. Зімой снегу выпала не больш, чым у папярэднія гады.

Аляксандр Яршоў, у час паводкі - 10 гадоў:

Я быў маленькім, але паводку вельмі добра памятаю. Мне здаецца, усё адбылося 1 красавіка, бо тады ўсё яшчэ жартавалі. Зіма была зацяжная і напярэдадні ноччу выпаў моцны снег. Яго было столькі - проста жах. А раніцай дала адліга і ўсё стала хутка раставаць. Уся гэтая вада з горада і палёў ішла ў Нёман, плюс там яшчэ крыгі былі. І тады пачаўся патоп.

Від на затоплены рачны вакзал
Від на тонкасуконны камбінат
Каля лесапільні, памятаю, ваенныя на сваіх амфібіях здымалі свінню з крыгі. Некаторыя людзі былi на дахах сваіх дамоў і чакалі вайскоўцаў. Рака тады разлілася і на тэрыторыю піўзавода. Бочкі з дошкамі ды іншае патрапіла ў Нёман. На паводку людзі натоўпамі прыходзілі глядзець: на самых лепшых кропках не было месцаў, каб паглядзець.
Піўзавод у вадзе
Тады выйшаў з берагоў не толькі Нёман, але і Гараднiчанка. Людзі, якія жылі побач, распавядалі, што прачыналіся раніцай, а на падлозе ўжо была вада. У некаторых наогул хаты адплылі.
Стары мост
На Старым масту

Януш Парулiс, было 17 гадоў:

У красавіку было шмат снегу, а потым усё растала і атрымаўся патоп. Тады па Нёмане плылі розныя адрыны, а ад дамоў, якія знаходзіліся каля Гараднічанкі, з вады тырчалі толькі коміны. Памятаю яшчэ, што па рацэ на бярвёнах плылі куры і пеўні, дзесьці нават і парасяты былі. А на піўзаводзе плавалі бочкі.

Гараднічанка. Затопленыя дамы
Нешта я мог назіраць са Старога моста, які ад вялікай колькасці вады вельмі хістала. Гул быў моцны, было страшна стаяць на масту. Такiя паводкi ў Гродне бываюць вельмі і вельмі рэдка, і людзі натоўпамі хадзілі, каб паглядзець на ўсё гэта.

Алесь Госцеў, было 10 гадоў:

Мне тады было мала гадоў і я сёе-тое памятаю. Толькі цяпер ужо амаль немагчыма вылучыць, што я бачыў сам, што распавядалі вакол адразу па гарачых слядах, а што напластавалася за гэтыя 60 гадоў. У 1958 годзе я жыў на вуліцы Студэнцкай і добра памятаю, як у гэтым месцы разлілася Гараднічанка і падмыла адрыны. Тады казалі, што ў гэтым месцы нехта з лодкі вылавіў шэсць шчупакоў.

Гараднічанка і чалавек на даху дома
На лодцы па Гараднічанцы
Перад паводкай выпала вельмі шмат снегу, незвычайна шмат. Вядомы гродзенскі калекцыянер Аляксандр Рымарчук напярэдаднi 1 красавіка сфатаграфаваў баскетбольнае кальцо ў сябе ў двары: на гэтым кальцы снег узвышаўся прыкладна на метр. Раніцай 1 красавіка ўсё гэта багацце снежнае стала імкліва змяншацца. Мабыць, у вярхоўях Нёмана снегу было яшчэ больш. Так усё і пачалося. Па Нёмане тады яшчэ доўга плылі крыгі.
Гараднічанка

Іван Радзівон, было 11 гадоў:

Зімы былі раней снежныя, не тое што цяпер. Але ў 1958 годзе снег выпаў у красавіку. Хуткая адлiга дала паводку амаль на ўвесь месяц. Цікавае відовішча было. Тады па Нёмане хаты плавалі. Напэўна, аж з Мастоў іх цягнула. На даху аднаго з дамоў я бачыў нават пеўня.

На лесвіцы кахання
Набярэжныя з двух бакоў Нёмана былі цалкам затопленыя. Людзі распавядалі, што пасля патопу, калі вярталіся дадому, сустракалі там баброў, якія ўжо паспелі пагрызці мэблю, былі выпадкі і з самамі. А «Ванючка» [так называлі Гараднічанку ў савецкі час — рэд.] у горадзе так расцяклася, што мы з хлопцамі цэнтравымі на платах плавалі.
На лодцы па Гараднічанцы
Праз нейкі час ратаваць людзей у дамах прыехалі салдаты на сваіх лёгкіх амфібіях. Дык іх саміх прыйшлося неяк вылоўліваць недзе ля Пышкоў, такая плынь была моцная. Вада ў горадзе трымалася доўга, але пасля пачала адступаць. Да канца красавіка вада ў Нёмане адступіла, але пры гэтым прынесла значныя разбурэнні ў горадзе. Людзі сталі вяртацца ў свае дамы і высушваць іх. У кагосьці атрымалася, а камусьці давялося пакінуць хату і пераехаць у іншае месца.

Чытайце таксама, як сёння жыве гродзенка ў доме, які ў 1958 годзе цалкам затапіла і ледзь не змыла ў Нёман.

Фота з калекцый Віктара Саяпіна, Аляксандра Яршова і сайта oldgrodno.by

Стары мост
Рачны вакзал
Від на Гараднічанку
Праванабярэжная
Выгляд з Замкавай гары
Затопленая прыстань
Затоплены піўзавод
Леванабярэжная
Стары мост
Стары мост
Выгляд на левы бераг
Уваход на рачны вакзал

Падзяліцца

Апошнія запісы

Распісныя шары і снегавікі ручной працы: дзе ў Гродне купіць навагодні дэкор

Да зімовых святаў застаецца крыху больш за месяц - самы час задумацца пра святочны дэкор.…

23 лістапада 2024

Статус — першы крок да захавання. Інструкцыя, як унесці аб’ект у спіс спадчыны

У мястэчку Радашковічы на 6 тыс. чалавек стаіць касцёл, дзе хрысцілі Янку Купалу. У Вілейцы…

22 лістапада 2024

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024