Спадчына

Вялікі патоп на Нёмане: як затапіла Гродна ў красавіку 1958 года

Самая вялікая паводка ў гісторыі Гродна адбылася вясной 1958 года. Нёман падняўся на 8 метраў - гэта вышэй за набярэжную на 6 метраў. Па рацэ ў цэнтры горада плылі крыгі з хлявамі і жывёламі, быў затоплены піўзавод і ўсе дамы, якія знаходзіліся на набярэжных Нёмана. Hrodna.life прапануе ўспомніць той падступны красавік 1958 года. З тых падзей захавалася шмат здымкаў і ўспамінаў. Падрабязна пра патоп пісалі краязнаўцы Віктар Саяпін і Аляксандр Яршоў у кнізе «Гродненские наводнения в воспоминаниях и фотографиях».

Набярэжная Нёмана
Прычыны шматлікіх паводак у гісторыі Гродна — не толькі вясновае раставанне снягоў, але і, напрыклад, моцныя залевы і навальніцы. Папярэднікамі патопу 1958 года былі паводкі XIX стагоддзя, у выніку якіх абвалілася частка Каложы, а таксама паводка 1931 года. Тады ўзровень вады ў Нёмане падняўся на 6 метраў і 18 сантыметраў. Віктар Саяпін пісаў, што ў 1958 годзе нічога не прадвяшчала надзвычайнай сітуацыі. Зімой снегу выпала не больш, чым у папярэднія гады.

Аляксандр Яршоў, у час паводкі - 10 гадоў:

Я быў маленькім, але паводку вельмі добра памятаю. Мне здаецца, усё адбылося 1 красавіка, бо тады ўсё яшчэ жартавалі. Зіма была зацяжная і напярэдадні ноччу выпаў моцны снег. Яго было столькі - проста жах. А раніцай дала адліга і ўсё стала хутка раставаць. Уся гэтая вада з горада і палёў ішла ў Нёман, плюс там яшчэ крыгі былі. І тады пачаўся патоп.

Від на затоплены рачны вакзал
Від на тонкасуконны камбінат
Каля лесапільні, памятаю, ваенныя на сваіх амфібіях здымалі свінню з крыгі. Некаторыя людзі былi на дахах сваіх дамоў і чакалі вайскоўцаў. Рака тады разлілася і на тэрыторыю піўзавода. Бочкі з дошкамі ды іншае патрапіла ў Нёман. На паводку людзі натоўпамі прыходзілі глядзець: на самых лепшых кропках не было месцаў, каб паглядзець.
Піўзавод у вадзе
Тады выйшаў з берагоў не толькі Нёман, але і Гараднiчанка. Людзі, якія жылі побач, распавядалі, што прачыналіся раніцай, а на падлозе ўжо была вада. У некаторых наогул хаты адплылі.
Стары мост
На Старым масту

Януш Парулiс, было 17 гадоў:

У красавіку было шмат снегу, а потым усё растала і атрымаўся патоп. Тады па Нёмане плылі розныя адрыны, а ад дамоў, якія знаходзіліся каля Гараднічанкі, з вады тырчалі толькі коміны. Памятаю яшчэ, што па рацэ на бярвёнах плылі куры і пеўні, дзесьці нават і парасяты былі. А на піўзаводзе плавалі бочкі.

Гараднічанка. Затопленыя дамы
Нешта я мог назіраць са Старога моста, які ад вялікай колькасці вады вельмі хістала. Гул быў моцны, было страшна стаяць на масту. Такiя паводкi ў Гродне бываюць вельмі і вельмі рэдка, і людзі натоўпамі хадзілі, каб паглядзець на ўсё гэта.

Алесь Госцеў, было 10 гадоў:

Мне тады было мала гадоў і я сёе-тое памятаю. Толькі цяпер ужо амаль немагчыма вылучыць, што я бачыў сам, што распавядалі вакол адразу па гарачых слядах, а што напластавалася за гэтыя 60 гадоў. У 1958 годзе я жыў на вуліцы Студэнцкай і добра памятаю, як у гэтым месцы разлілася Гараднічанка і падмыла адрыны. Тады казалі, што ў гэтым месцы нехта з лодкі вылавіў шэсць шчупакоў.

Гараднічанка і чалавек на даху дома
На лодцы па Гараднічанцы
Перад паводкай выпала вельмі шмат снегу, незвычайна шмат. Вядомы гродзенскі калекцыянер Аляксандр Рымарчук напярэдаднi 1 красавіка сфатаграфаваў баскетбольнае кальцо ў сябе ў двары: на гэтым кальцы снег узвышаўся прыкладна на метр. Раніцай 1 красавіка ўсё гэта багацце снежнае стала імкліва змяншацца. Мабыць, у вярхоўях Нёмана снегу было яшчэ больш. Так усё і пачалося. Па Нёмане тады яшчэ доўга плылі крыгі.
Гараднічанка

Іван Радзівон, было 11 гадоў:

Зімы былі раней снежныя, не тое што цяпер. Але ў 1958 годзе снег выпаў у красавіку. Хуткая адлiга дала паводку амаль на ўвесь месяц. Цікавае відовішча было. Тады па Нёмане хаты плавалі. Напэўна, аж з Мастоў іх цягнула. На даху аднаго з дамоў я бачыў нават пеўня.

На лесвіцы кахання
Набярэжныя з двух бакоў Нёмана былі цалкам затопленыя. Людзі распавядалі, што пасля патопу, калі вярталіся дадому, сустракалі там баброў, якія ўжо паспелі пагрызці мэблю, былі выпадкі і з самамі. А «Ванючка» [так называлі Гараднічанку ў савецкі час — рэд.] у горадзе так расцяклася, што мы з хлопцамі цэнтравымі на платах плавалі.
На лодцы па Гараднічанцы
Праз нейкі час ратаваць людзей у дамах прыехалі салдаты на сваіх лёгкіх амфібіях. Дык іх саміх прыйшлося неяк вылоўліваць недзе ля Пышкоў, такая плынь была моцная. Вада ў горадзе трымалася доўга, але пасля пачала адступаць. Да канца красавіка вада ў Нёмане адступіла, але пры гэтым прынесла значныя разбурэнні ў горадзе. Людзі сталі вяртацца ў свае дамы і высушваць іх. У кагосьці атрымалася, а камусьці давялося пакінуць хату і пераехаць у іншае месца.

Чытайце таксама, як сёння жыве гродзенка ў доме, які ў 1958 годзе цалкам затапіла і ледзь не змыла ў Нёман.

Фота з калекцый Віктара Саяпіна, Аляксандра Яршова і сайта oldgrodno.by

Стары мост
Рачны вакзал
Від на Гараднічанку
Праванабярэжная
Выгляд з Замкавай гары
Затопленая прыстань
Затоплены піўзавод
Леванабярэжная
Стары мост
Стары мост
Выгляд на левы бераг
Уваход на рачны вакзал

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Каб цябе пярун забіў!» Як неверагодны пярун 90 гадоў таму трымаў у страху Гродзеншчыну

“Каб цябе пярун забіў!” - адзін з найбольш вядомых беларускіх праклёнаў. У 1934 і 1935…

22 красавіка 2025

Гродзенцы адкрылі грыбны сезон. Дзе ў вобласці шукаць смаржкі і іншыя грыбы?

З надыходам цяпла ў заходніх рэгіёнах Беларусі - Гродзенскай і Брэсцкай абласцях - сталі з'яўляцца…

22 красавіка 2025

Аліўкавыя, залатыя і мармуровыя яйкі. Трэнды Tik Tok на Вялікдзень 2025

Змяшаць два знаёмыя спосабы афарбоўкі яек і атрымаць аліўкавы колер, знайсці спосаб з дапамогай хімічнай…

17 красавіка 2025

«Усё жыццё мару, што нехта са сваякоў знойдзецца». Гродзенка расказала, як пасля вайны не змагла з’ехаць у Польшчу і трапіла ў Казахстан

Яніна Міхайлаўна Земба нарадзілася ў Гродне ў 1934 годзе. Падчас нямецкай акупацыі яе маму вывезлі…

10 красавіка 2025

Мільярды еўра — Варшаве, мільёны — Мінску. Параўналі, як Польшча і Беларусь выкарыстоўвалі еўрапейскія гранты

«Еўрасаюз нам не патрэбен!» Гэты наратыў папулярны не толькі ў беларускай прапаганды, але і ў…

9 красавіка 2025

Як з беларускіх зямель даплывалі да Амерыкі 100 год таму: расказвае падкаст «Зямля свабоды»

У пошуках лепшага жыцця тысячы людзей выязджалі з беларускіх зямель больш за сто год таму.…

9 красавіка 2025