Савецкая забудова Гродна па-за цэнтрам горада не часта вылучаецца архітэктурнай разнастайнасцю. Шукаць там сюрпрызы мала хто збярэцца. А дарма! Часта на сціплых будынках дзіцячых садкоў ці на прымітыўных карпусах савецкіх заводаў можна пабачыць выбітныя творы дэкаратыўнага мастацтва.
Як і мае быць у таталітарнай імперыі, буйныя дэкаратыўныя кампазіцыі часта служылі інструментам агітацыі і прапаганды. Пры гэтым лічыцца, што майстры мазаікі былі ў меншай ступені падпарадкаваныя цэнзуры і часам стваралі нязвыкла дзёрзкія для СССР творы.
Hrodna.life сабраў некалькі прыкладаў гродзенскіх мазаік і пано эпохі савецкага мадэрнізму. Большая частка значных узораў знаходзіцца ў паўночна-заходняй частцы горада.
Шырокую дарогу манументальна-дэкаратыўнаму мастацтву СССР адкрыў заняпад стылю сталінскай неакласікі ў 50-х гадах XX стагоддзя. Знакамітая хрушчоўская барацьба з празмернасцямі ў архітэктуры стала каталізатарам новых прарываў у галіне дэкору. Справа ў тым, што мазаікі і скульптурныя пано не патрапілі пад забарону і сталі выдатным спосабам усё ж такі дадаць будынку прыгажосці, не парушаючы забароны.
Карпусы дзіцячага сада ўпрыгожваюць два мазаічныя пано, выкананыя на рэльефнай паверхні. Гэта нярэдкі прыём для савецкіх мастакоў-манументалістаў. Спачатку на дэкарыруемай паверхні з’яўляліся рэльефы. У некаторых выпадках гэта былі даволі складаныя скульптурныя выявы. Затым рэльеф абкладаўся мазаікай.
Кампазіцыі на сценах дзіцячага садка сваімі выгнутымі мудрагелістымі формамі выклікаюць у памяці творы ў стылі сюррэалізму, у прыватнасці, карціны знакамітага Сальвадора Далі. Канешне, гэтыя пано далёка не такія складаныя і мудрагелістыя, як лепшыя працы вялікіх сюррэалістаў, але ўсё ж гэта яркія і кідкія малюнкi, якія прыцягваюць увагу.
Тут прадстаўлена спрэс пазбаўленая энергіі барацьбы за светлую савецкую будучыню пейзажная кампазіцыя. Ніякіх рабочых і калгасніц, а проста прыемная прырода з пераважна спакойнымі танамі.
Ніякага лішняга пафасу. Міратворная і выдатная праца, якая чымсьці нагадвае карціны японскіх майстроў.
Добры прыклад таго, што савецкае мастацтва — гэта не толькі сацрэалізм. Пано дзіцячага сада № 54 уяўляюць выдатныя авангардысцкія кампазіцыі, блізкія кубізму. Мазаікі выкананы на добрым тэхнічным узроўні.
Колеравая гама вельмі прыемная, а персанажы быццам прасякнутыя святлом, што дадае карцінам казачнасці. Асабліва добры «спячы леў», які заносіць лапу над «лятучай рыбай».
Пано з заходняга боку фасада ўяўляе сабой цудоўны ўзор авангардызму. Тут і знарочысты прымітывізм, і стылістыка кубізму, і яркія колеры.
Мазаіка трохі нагадвае палатно «Дзяўчына перад люстэркам», пэндзля вялікага мастака і бацькі кубізму Пабла Пікаса. Што тычыцца пано з усходняга боку, то і яно вельмі цікавае. Гэта абстрактная кампазіцыя, вельмі непадобная да характэрнага для СССР сацрэалізму.
Зрэшты, варта адзначыць, што менавіта з СССР выйшлі многія вялікія мастакі абстракцыяністы, да прыкладу, Казімір Малевіч і Васіль Кандзінскі. Дарэчы, гродзенская абстрактная мазаіка гэтага садка даволі моцна нагадвае менавіта творчасць Кандзінскага.
Дзве выявы ў карычневых танах, выкананыя ў тэхніцы сграфiта на фасадах былога прадзільна-нітачнага камбіната (цяпер рынак «Карона») уяўляюць сабой сацрэалізм, імпульсіўны і перапоўнены пафасам. Гэта праўдзівыя манументальныя кампазіцыі. Дынаміка пано падкрэслівае стваральную моц цэнтральных алегарычных фігур, якія асацыююцца з савецкімі працаўнікамі. Галоўныя персанажы намаляваныя магутнымі і ўладнымі ды нагадваюць нейкіх міфічных герояў са звышнатуральнымі здольнасцямі.
Увасабляючы сабой цэлую краіну і яе прыродныя багацці, героі ствараюць светлую будучыню: волат збірае ў далонь зоркі, а жанчына, нібы багіня ўрадлівасці, быццам пры дапамозе чараўніцтва, прама з паветра, атрымлівае плады ўраджаю. Прыкметна і спроба паказаць нацыянальныя матывы, змясціўшы ў кампазіцыю буслоў.
Гэтыя выявы «Песня аб Нёмане» і «Зямля Беларуская». Яны з’явіліся на адміністратыўным корпусе Гродзенскага прадзільна-нітачнага аб’яднання ў 1978 годзе. Аўтары працы — мастак Сяргей Палякоў і тагачасны галоўны архітэктар інстытута «Гроднаграмадзянпраект» Аляксандр Кузняцоў. Гэта вельмі стыльныя працы, якія выдатна адлюстравалі ідэалогію эпохі.
Як і многія іншыя творы савецкіх дэкаратараў, гэтыя велізарныя выявы ў значнай ступені закрытыя пасаджанымі амаль упрытык дрэвамі.
Знакамітая праца знаходзіцца на рагу вуліц Ажэшкі і Леніна ад 1975 года. Пано выканана ў стылі сацрэалізму. Пры гэтым у ім няма празмернага пафасу будаўнікоў камуністычнага раю. Большасць персанажаў - спакойныя навукоўцы, якія займаюцца сваімі справамі. Дынаміку ў кампазіцыю ўносіць цэнтральная фігура, якая сімвалізуе, уласна, саму навуку. Раскрытая кніга ў яе руцэ азарае прамянямі ведаў прастору пано.
Сярод бетонных постацяў маецца і Францыск Скарына, якога аўтары змясцілі сюды, каб дадаць у кампазіцыю нацыянальны беларускі штрых. Такі, больш спакойны, сацрэалізм з «чалавечым тварам» вельмі прыемны нават цяпер.
Найбуйнейшы ўзор савецкай мазаікі ў Гродне і адзін з найбуйнейшых у краіне. Файны прыклад сацрэалізму з усімі яго характэрнымі атрыбутамі.
Мазаіку стварылі гродзенскія мастакі і скульптары Анатоль Салятыцкі, Анатоль Гаршкавоз, Уладзімір Церабун і Генадзь Буралкін.
У масштабным пано знайшлося месца і пафасу персанажаў, і іх атрыбутыцы, уключаючы розную зброю, і савецкай дзяржаўнай сімволіцы ў выглядзе зоркі і сярпа з молатам. Колеравую гаму для савецкіх людзей аўтары выбралі ў характэрных чырвоных адценнях.
Выявы ўсіх персанажаў прыкладна роўныя па памеры. У адрозненні ад пано на фасадзе прадзільна-нітачнага камбіната, тут няма алегарычных фігур-супергерояў. Усе персанажы — гэта простыя савецкія людзі, якія будавалі краіну ў мірныя і ваенныя гады.
Мазаіка мае нямала агульнага са знакамітым трыпціхам «Зямля» ў Берасцi, і хоць значна саступае брэсцкай працы па колькасці персанажаў, затое размешчана выключна ўдала. Корпус з пано стаіць на ўзвышшы і бачны здалёк.
Гэта вельмі цікавы ўзор савецкага манументальна-дэкаратыўнага мастацтва самага высокага ўзроўню.
Многія галоўныя фасады тыповых дамоў выглядалі проста жахліва. Пры гэтым тарцы таго ж будынка маглі быць упрыгожанымі выдатнай па складанасці і маштабу мазаікай. Уражваў і размах дэкаратыўнага буму. Ён захапіў не толькі сталіцы і буйныя гарады саюзных рэспублік. Выбітныя прыклады манументальна-дэкаратыўнага мастацтва можна было сустрэць нават у глыбокай правінцыі.На Захадзе ў гэты ж час мода на мазаіку не атрымала шырокай папулярнасці. Мазаічныя пано былі створаны, да прыкладу, у метро Нью-Ёрку, але маштабам і манументальнасцю твораў дэкаратары з сацыялістыснага лагера значна пераўзыходзілі заходніх калегаў. Менавіта таму савецкія мазаікі карыстаюцца такой папулярнасцю ў замежных мастацтвазнаўцаў і простых турыстаў.
Агледзеўшы калекцыю гродзенскіх дэкаратыўных пано, можна пабачыць, што ў ёй ёсць вельмі розныя творы мастацтва, ад сацрэалізму да авангарду і ад невялікіх фарматаў да каласальнага пано «Радыёхвалі». Гэтыя цудоўныя працы атрымліваюць мала ўвагі, але, безумоўна, заслугоўваюць папулярызацыі.
Как покрасить яйца необычно? Из фиолетовой капусты можно получить изумрудный цвет, из вина получаются яйца,…
Беларускім студэнтам пачалі адмаўляць у візе для вучобы за мяжой. Тэрміны, на якія віза выдаецца,…
Каля 600 зваротаў, адпраўленых гродзенцамі або звязаных з Гродна, ёсць у базе зваротаў у КДБ.…
Гістарычны канал Hrodna 11:27 працягвае пераказваць, што пра жыццё ў Гродне пісала мясцовая газета "Echo…
У Гродне можна купіць некалькі бізнес-цэнтраў, запоўненых арандатарамі. Сярод іх - былое чыгуначнае дэпо пачатку…
Як выглядала жыццё ў Гродне стагоддзе таму? Даведацца пра падзеі і клопаты штодзённасці можна са…