Падчас земляных работ каля харальнай сінагогі ў Гродне будаўнікі выявілі падмуркі малітоўнага дома «Хеўрэ Алшых», які прастаяў дзве сусветныя вайны, але быў разабраны ў савецкія гады.
Усе земляныя работы ў цэнтры Гродна праводзяцца пад наглядам археолагаў. У дадзеным выпадку нагляд праводзіць спецыяліст з Гродзенскага гісторыка-археалагічнага музея Наталля Пачобут. Археолаг адзначае, што падчас работ у зямлі паказалася некалькі сценак невядомай пабудовы, як мяркуецца збудаванай у канцы XIX стагоддзя. Ды і катлаван у 3−4 метра пакуль не можа археолага парадаваць каштоўнымі знаходкамі.
«Па цаглінах можна вызначыць, што пабудова верагодна канца XIX стагоддзя. Але пакуль у нас некалькі сценак і шмат смецця», — распавяла Наталля Пачобут.
Сінагог у Гродне было каля 40
Траншэя пад камунікацыі праходзіць у некалькіх метрах ад харальнай сінагогі, а яшчэ да 1941 года там знаходзілася шчыльная забудова. Гісторык Яўген Махнач мяркуе, што падчас земляных работ былі знойдзены падмуркі малітоўнай школы «Хеўрэ Алшых», якая стаяла каля самай сінагогі.
«Гэта месца ў горадзе ў даваенныя гады называлася Школьны двор, там было шмат сінагог і іншых малітоўных дамоў. Якраз за харальнай і быў малітоўны дом „Хеўрэ Алшых“. А наогул у Гродне было каля 40 сінагог і кожная габрэйская арганізацыя і таварыства мелі сваю малельню. Напрыклад, была сінагога для ветэранаў, для шаўцоў, цесляроў i iншых».
Сінагога — гэта малітоўны дом, месца, дзе збіраюцца вернікі іудзеі для малітвы і размовы з Богам.
Малітоўная школа прастаяла дзве сусветныя вайны
Што ля сінагогі выявілі падмуркі малітоўнага дома «Хеўрэ Алшых», лічыць і гісторык Мечыслаў Супрон. Пра гэтую пабудову ён збірае інфармацыю на працягу апошняга часу і неўзабаве гатовы яе апублікаваць.
«Так, гэта малітоўная школа, якую знеслі ў савецкія гады. На гэтым месцы пачынаючы з канца 18 стагоддзя стаяў драўляны будынак школы, але пабудова згарэла падчас пажару 1899, і ў 1901 г. на тым жа месцы пабудавалі цагляны будынак. Ён прастаяў дзве сусветныя вайны, але не перажыў савецкі час».
«Хаўре Алшых» у перакладзе з іўрыту азначае: «Хаўрэ» — брацтва (аб'яднанне), «Алшых» — хутчэй за ўсё прозвішча равіна, адміністратара ці мецэната малітоўнага дома.
У музеі макетаў Ігар Лапехі сёння ёсць макет малітоўнага дома «Хаўрэ Алшых», які знаходзіўся збоку ад сінагогі, амаль над самым абрывам гары.
Будынак сам пачаў развальвацца
Знеслі малітоўны дом у 1960-х гадах, пра гэта Hrodna.life распавёў жыхар вуліцы Рабочай Яўген Пікаловіч, які жыве там з 1934 года.
«Я добра памятаю гэтую сінагогу, яна была крыху менш за тую, якая зараз стаіць. Пабудова сама стала разбурацца ў пасляваенныя гады. Канчаткова яе знеслі дзесьці ў 1960-я гады. А наогул у гэтым раёне было некалькі сінагог і я пасля вайны бываў на даху адной з іх і знаходзіў там нейкія паперы, але ў тыя гады мне яны былі нецікавыя».
Знойдзеныя падмуркі малітоўнай школы не ў лепшым стане. Археолаг іх памерае і зафіксуе. Аб аднаўленні пабудовы сёння і гаворкі не ідзе.
Але ў цэлым гродзенскія гісторыкі ўздымаюць тэму пусткі за сінагогай і нагадваюць уладам пра яе каштоўнасць і перспектывы аднаўлення.
