Людзі і справы

«Не існуе ніякай „нармальнай большасці“». Пра каго і для чаго Даша Гардзейчык запусціла падкаст «Іншыя гісторыі»

Што адчувае чалавек, калі мае досвед некалькіх спробаў самагубства? Як жывецца асобе з пазітыўным ВІЧ-статусам? Як быць, калі ў эміграцыю давялося з’ехаць у вельмі сталым веку? І як размаўляць з людзьмі, якія маюць такі не падобны да твайго ўласны жыццёвы досвед. Пра гэта для канала «Тётя Ира разрешила» расказала журналістка з Гродна Дар’я Гардзейчык. Яна - аўтарка і вядоўца падкаста «Іншыя гісторыі». Праекта, які быў створаны ў супрацы з арганізацыяй «ІншыЯ».

«Праект прымусіў мяне яшчэ раз пераканацца, што не існуе аніякай „нармальнай большасці“, — кажа журналістка. —  Гэты канцэпт — з’ява яшчэ больш рэдкая, чым аднарог. Яго таксама немагчыма спаткаць у рэальнасці».

Навешванне на людзей «цэтлікаў» вядзе да дыскрымінацыі

«Насамрэч, іншыя — мы ўсе. Гэта акурат тое, што я зразумела за гады сваёй працы. Кожны і кожная з нас мае свае асаблівасці, прывілеі і ўразлівасці. У кожнага і кожнай — свой унікальны досвед і жыццёвы шлях. Падаецца, што думка банальная, але на гэтым палягае, напрыклад, маё перакананне, што няма аніякай „большасці“ і аніякай „меншасці“, якія супрацьпастаўляюцца адна адной».

Даша прыводзіць у прыклад фармуліроўкі пра «сэксуальную меншасць» і «сэксуальную большасць», «большасць, якая не мае асаблівых патрэб» і «меншасць, якая мае», «сярэднестатыстычную асобу» і «несярэднестатыстычную асобу».

«Гэта не больш, чым стэрэатып, які вядзе да навешвання цэтлікаў на пэўных людзей, а далей — да іх дыскрымінацыі».

Іншыя людзі - гэта не «экзотыка»

«Акурат тое, чаго я ўсімі сіламі намагалася пазбегнуць у падкасце — гэта экзатызацыі. Маўляў, паглядзіце, якія дзівакі, як яны адрозніваюцца ад „звычайных людзей“. Мая мэта — расказаць гісторыі беларусак і беларусаў у вымушанай эміграцыі, якія праз прыналежнасць да розных уразлівых груповак сутыкаюцца з тымі выклікамі, каторыя мала асвятляюцца ў медыя. Напрыклад, мы часта кажам, як складана нам адаптавацца ў новай краіне праз бюракратычную сістэму. Але не кажам пра тое, з якімі дадатковымі выклікамі сутыкаюцца людзі з ВІЧ-станоўчым статусам, якія мусяць прымаць антырэтравірусную тэрапію. Або людзі, якім трэба выпісваць антыэпілептычныя ці антыпсіхатычныя прэпараты. Хоць гэтую тэму варта асвятляць, бо шмат якім эмігрант:кам даводзіцца прымаць пэўныя лекі. І шмат хто з іх адначасова са змаганнем з бюракратыяй змагаецца з праявамі дыскрымінацыі і нянавісці.»

Калі раптам у вас узнікнуць сумневы, што ў наш час людзі з ВІЧ-станоўчым статусам ці псіхіятрычнымі захворваннямі пакутуюць ад дыскрымінацыі, паслухайце падкаст «Іншыя гісторыі». Там пра гэта вельмі падрабязна расказваецца.

Гісторыі людзей, ілюстраваныя праз саўнд-дызайн

Дар’я Гардзейчык працуе з падкастамі даўно і паспяхова. Яе ведаюць па праектах «Утульны горад», «Гісторыя беларускага сэксу», «Дочкі - маткі». Гэтыя падкасты — размоўныя. А падкаст «Іншыя гісторыі» стаў для Дашы першым наратыўным падкастам.

«Гэта такі падкаст, дзе расказваецца пэўная гісторыя з умоўнымі завязкай, кульмінацыяй і развязкай. Яны патрабуюць зусім іншага ўзроўню падрыхтоўкі і мантажу, чым размоўныя падкасты. Ад пачатку я пісала сцэнар размовы, брала інтэрв'ю, а потым пісала новы сцэнар — сцэнар выпуска. Бо тое, што я дазнавалася пра гераіню ці героя падчас інтэрв'ю, моцна змяняла маю папярэднюю ідэю».

Таксама новым для Дашы стала неабходнасць «замарочвацца з саўнд-дызайнам». То-бок дадаваць шмат гукавых эфектаў, каб ілюстраваць аповед. Гэта творчая частка працы, хоць і патрабуе пэўных высілкаў.

Чытайце таксама:

Чужы боль баліць як уласны

«Найвялікшым выклікам для мяне стала прапусканне чужога болю праз сябе. Немагчыма неяк «адключыць» эмпатыю і не суперажываць людзям, якія перажылі палітычны пераслед, страты блізкіх, гвалт, уцёкі ад вайны. Да таго ж я мусіла праслухаць гэтыя гісторыі не раз, і нават не два, а нашмат больш. Тое, як некаторыя героі ці гераіні расказвалі пра пэўныя трагічныя падзеі са свайго жыцця, я дагэтуль памятаю даслоўна. Нават інтанацыі памятаю.

Псіхалагічна гэта вельмі складана. Пасля таго, як я ўзяла інтэрв'ю ў гераіні апошняга выпуску, я проста лягла і заснула на тры гадзіны. Хаця напярэдадні я выспалася, праз гэтае інтэрв'ю ўся жыццёвая энергія мяне проста пакінула.

Яшчэ адзін тэхнічны момант — гэта працягласць інтэрв'ю. Немагчыма распавесці ўсю сваю біяграфію за 20 хвілін. Мне даводзілася размаўляць з кожнай ці кожным у сярэднім па дзве гадзіны з перапынкамі на падыхаць. Гэта няпроста нават фізічна".

Шмат «адкрыццяў» пра сістэму, уладу і прабачэнні

Інсайтаў за час працы над падкастам у Дашы было шмат.

«Па-першае, я чарговы раз пераканалася, што людзі здольныя на абсалютна любую ступень жорсткасці да тых, над кім маюць уладу.

Па-другое, я яшчэ раз пабачыла, што беларуская ўлада з яе „ўсемагутнымі“ сілавымі структурамі, якая быццам бы ўсё трымае ў „яжовых рукавіцах“, насамрэч гарманічна суіснуе з усёахопным крыміналам.

Па-трэцяе, я стала па-іншаму ставіцца да людзей, якія свае паводзіны апраўдваюць цяжкім дзяцінствам і траўмамі. Зразумела прыклад (але далёкі не адзін) — гэта выпадак, калі рамантычны партнёр у стасунках паводзіць сябе дзіўна, а потым кажа: „Так, я не меў рацыі, але зразумей мяне, мне ж так цяжка“. Не, даражэнькі. Гэта маім гер: аіням было цяжка, але яны паводзяць сябе прыстойна. Не трэба блытаць з абясцэньваннем пакут іншых людзей, таму што яны быццам бы меншыя, чым у кагосьці (пакуты ўвогуле нельга мераць аніякімі інструментамі), але пра тое, каб не здымаць адказнасці з людзей, якія свае брыдкія паводзіны тлумачаць цяжкім жыццём».

Як не пакрыўдзіць тых, хто згадзіўся адкрыць сваё жыццё з усімі складанасцямі?

«Яшчэ раз падкрэслю, што іншыя для мяне — гэта ўсе людзі. Бо ўсе людзі розныя. Таму пра кожную асобу трэба пісаць як пра чалавека з неад’емнай чалавечай годнасцю.

На мой густ, найлепшы спосаб быць тактоўнай — калі ёсць пэўныя сумневы, казаць пра гэта прама. Напрыклад: «Ведаеш, я баюся быць нетактоўнай, калі кажу пра гэтую з’яву. Як бы ты гэта назва: ла, каб гэты было камфортна для цябе?»

Чаго я звычайна пазбягаю, дык гэта слюру (словы, якімі можна абразіць людзей пэўнай нацыянальнасці, сацыяльнага статусу, сексуальнай арыентацыі, гендару і стану здароўя) і мовы нянавісці.

Як на мой густ, рэцэпт удалага інтэрв'ю з любым чалавекам — гэта быць шчыра зацікаўлен:ай у яго ці яе асобе, а не намагацца павесіць цэтлік, даць ацэнку і падвесці пад нейкі стандарт, які існуе ў нас у галаве".

Усе розныя, усе хочуць адкрыта быць сабой

«Не стамлюся паўтараць, што іншыя — гэта ўсе мы. І гісторыя кожнага і кожнай з нас адрозніваюцца. Расказваць сацыяльна значныя гісторыі - гэта наша прафесія як журналіста:к. А гісторыі беларуса: к у вымушанай эміграцыі, якія маюць розныя ўразлівасці, — гэта сацыяльна значныя гісторыі.

Ведаць пра досвед людзей, якія жывуць побач з намі, — гэта заўсёды актуальна. У сітуацыі, калі сотні тысяч беларусак і беларусаў мусілі пакінуць краіну, — гэта ўдвая актуальна".

«У сучасным свеце ўжо немагчыма адмаўляць людзям у частцы іх досведу і ідэнтычнасці (калі не накіраваць на гэта ўсю моц дзяржаўнага гвалту, канешне). Маўляў, сядзіце дома, не высоўвайцеся, не кажыце нікому, што вы „такія“. Не. Усе розныя, усе хочуць адкрыта быць сабой і не цярпець ад таго, хто яны ёсць.

Я спадзяюся, што чым больш мы дазнаемся пра іншых, тым больш цярпімымі мы становімся да таго, што хтосьці адрозніваецца ад нас».

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024