Палякі вырашылі памяняць уклад жыцця, а разам з тым правялі і гандлёвую рэформу. Упершыню за апошнія 27 гадоў у краіне як мінімум адзін раз у тыдзень крамы зачыненыя: уступіў у сілу закон аб абмежаванні гандлю па нядзелях. Учора была прэм’ера.
11 сакавіка 2018 года. Беласток перажыў першую ў гэтым годзе негандлёвую нядзелю. Не толькі ў спальных раёнах, але і на вуліцах, а таксама ля славутых гандлёвых цэнтраў панавала нязвыклая дагэтуль цішыня, піша Onliner.by.
Кожны дзень усё гэтак жа адкрытыя кавярні, бары, рэстараны, закусачныя і піцейныя ўстановы, пякарні і кандытарскія, аўтазаправачныя станцыі, кінатэатры з папкорнам і пірожнымі, фітнес-клубы з батончыкамі і сокамі, дзіцячыя гульнявыя пакоі з прысмакамі. Закупіцца яшчэ можна ў вендынгавых аўтаматах і ў шапіках на вакзалах. Увогуле, з голаду памерці не дадуць.
Акрамя таго, па-ранейшаму даступныя для кліентаў ва ўсе нядзельныя дні інтэрнэт-крамы, шапікі, аптэкі, латарэйныя пункты, сувенірныя крамы, кветкавыя крамы і месцы рэалізацыі рэлігійных і рытуальных тавараў. Ва ўсіх жа астатніх гандлёвых кропках продаж забаронены. Тых, хто адважыўся гандляваць у забароненыя нядзелі ў абыход закона, чакаюць штрафы ад 1000 да 100 000 злотых.
Пакуль новыя правілы абмежавання продажаў абвешчаныя толькі на некаторыя нядзельныя дні. Паступова, на працягу некалькіх гадоў плануецца распаўсюдзіць забароны ў польскім гандлі на ўсе нядзелі. Такое, увогуле, даўно практыкуецца ў многіх еўрапейскіх краінах. Такім чынам Польшча вырашыла актыўна прывіваць сямейныя каштоўнасці і ЗЛЖ, абвяшчаючы апошні дзень тыдня часам сям'і і адпачынку — у тым ліку і для шматлікіх працаўнікоў гандлю, якія да гэтага часу былі пазбаўленыя выхадных па нядзелях. Яны што, не людзі?
Хтосьці губляе, а хтосьці знаходзіць
Трэба сказаць, не ўсе палякі спакойна паставіліся да гэтых гандлёвых рэформаў. Амаль 30 гадоў (у камуністычнай Польскай Народнай Рэспубліцы нядзеля таксама была свабодным ад працы днём) краіна магла хадзіць па пакупкі ў любы дзень тыдня (акрамя святаў). Большасці сучасных працуючых людзей адмовіцца ад такой магчымасці няпроста. Гарачыя спрэчкі аб непрацоўных нядзелях актыўна вяліся ў СМІ і сацыяльных сетках яшчэ да ўступлення ў сілу новага закона.
Перажыванні і дыскусіі працягваюцца да гэтага часу. Больш за ўсіх з гэтай нагоды знерваваліся, як і варта было чакаць, самі «прыгнечаныя»: прадпрымальнікі, уладальнікі гандлёвых прадпрыемстваў, буйных і дробных гандлёвых сетак, а таксама турысты — пакупнікі выхаднога дня. Адны баяцца фінансавых страт з-за памяншэння продажаў, аматары ж праводзіць вольны час у выходныя на шопінгах псіхуюць з нагоды незаконна адабранаага ў іх выбару хадзіць па крамах тады, калі гэтага хочацца, у тым ліку ў іх законныя выходныя.
Лукаш, 24 гады, экспедытар транспартнай кампаніі:
«Бесіць мяне ўсё гэта. Я прывык хадзіць па крамах як раз па выходных. Люблю спакойна, не спяшаючыся, у вольны ад працы час прайсціся па буціках у пошуках джынсаў».
Ёсць шмат незадаволеных і сярод тых, хто ў вольны ад вучобы і асноўнай працы час шукаў падпрацоўку ў нядзельныя дні: па заканадаўстве гадзіна працы ў нядзелю аплачваецца ў два разы даражэй, чым у будні.
Агнешка, 30 гадоў, фатограф, маркетолаг:
«Я лічу, што не зусім правільна адбіраць у людзей магчымасць праводзіць нядзелю ў паходах па пакупкі. Мы павінны самі вырашаць, калі нам хадзіць у крамы і як праводзіць свае выходныя. Больш за тое, дзякуючы такой рэформе некаторыя пазбавіліся магчымасці дадаткова падпрацаваць у вольны час «.
Па-рознаму пакуль рэагуюць на ўсё гэта і работнікі гандлю, за права на адпачынак якіх па нядзелях, уласна, і ішла барацьба. Як новая рэформа паўплывае на іх якасць жыцця, яшчэ невядома, а крамы зачыненыя ўжо цяпер.
Апгрэйдныя суботы
Першыя тыдні сакавіка ў польскім гандлі праходзяць у тэставым рэжыме. Не ўсе вызначыліся, як быць. Не ўсе разабраліся з дазволенымі выключэннямі. Не скажаш гэтага пра гаспадароў буйных гандлёвых сетак: яны пачалі прадумваць стратэгію выратавання сваіх прыбыткаў загадзя. У выніку яшчэ да першай негандлёвай нядзелі такія дыскаўнтары, як Lidl і Biedronka, падоўжылі працоўныя дні ў пятніцу і суботу. Многія з іх цяпер зачыняюцца бліжэй да паўночы. Ёсць і такія крамы, якія перайшлі на кругласутачны рэжым працы: цяпер у Беластоку з кароткімі тэхнічнымі перапынкамі (
Тым часам па ўсіх радыёстанцыях і ТБ-каналах грыміць рэклама лідараў сеткавых маркетаў з прапановамі больш актыўна хадзіць па крамах, напрыклад, у суботы — і лепш за ўсё з вялікімі вазкамі.
Lidl зазывае пакупнікоў на «танныя суботы», а Biedronka абяцае ў гэтыя дні ў гадзіны пік адчыняць усе без выключэння касы. Для гэтага дыскаўнтары набіраюць дадатковы персанал і павялічваюць заробкі сваіх работнікаў.
Дзякуючы «рэвалюцыі» касір з двухгадовым стажам у сетцы супермаркетаў Lidl зараз атрымлівае $ 800 у месяц — гэта пакуль вышэй за сярэднія ўзнагароджанні медсясцёр і банкаўскіх касіраў.
У такіх гандлёвых цэнтрах Беластоку, як Alfa, Atrium Biała і Auchan у закрытыя для гандлю нядзелі не працуюць буцікі, але даступная зоны харчавання, забаваў, дзіцячыя гульнявыя, кветкавыя крамы, аўтамыйні, аптэкі, хімчыстка, банкаўскія аддзяленні, турфірмы. Auchan усе пятніцы і суботы цяпер працуе з 7:00 да 23:00, Leroy Merlin — да 22:00.
Увогуле, маркетолагі сеткавых гігантаў бясконца крэатывяць, горача канкурыруючы адзін з адным і з новымі сіламі ўступаючы ў сутычкі за кліента. Відаць, рэкламнае бамбаванне працягнецца яшчэ прынамсі некалькі тыдняў.
І што ж цяпер рабіць людзям па нядзелях?
Мясцовыя журналісты задаліся гэтым пытаннем і правялі апытанні насельніцтва. Аказалася, што палякам моцна хвалявацца няма чаго. У краіне даўно прынята праводзіць выходныя па-сямейнаму. Гараджане спяшаюцца за горад: падыхаць свежым паветрам і атрымаць асалоду ад цішыні, а добрым надвор’ем — пасмажыць каўбаску на грылі. Нядзельныя сямейныя абеды ў маці таксама ў трэндзе, асабліва ў маладых сем’яў. Касцёлы і іншыя храмы і без рэвалюцый заўсёды былі багатыя на прыхаджан на нядзельных службах. Нядрэнна развіта грамадскае харчаванне, велізарная колькасць розных кавярняў, бістро, піцэрый і іншых рэстаранчыкаў, а таксама ўзровень і разнастайнасць кухні па вельмі даступных цэнах дапамагаюць нават у самых невялікіх населеных пунктах выходзіць на абед «у людзі».
Больш за тое, Польшча не абдзелена прыроднымі «галерэямі»: марской набярэжнай, горамі, азёрамі, пушчамі, гарналыжнамі і іншымі курортнымі зонамі. Тут вялікая колькасць цывілізаваных веламаршрутаў, а таксама славутасці і помнікі гісторыі, замкі, музеі. Рэдкі ўік-энд абыходзіцца без прызыву наведаць футбольны або валейбольны матч, усеагульны забег, лыжы-канькі-ролікі, веламарафон, пешую пілігрымку… Увогуле, і без крам сумаваць няма калі.
Карысная нядзеля
Касцёлы, гарадскія паркі, пушчы, азёры, паходы па горах або ўздоўж мора, велапаездкі, самастойныя аўтавандроўкі па краіне, абеды ў бацькоў - задавальненні бясплатныя.
Аднадзённыя экскурсіі па краіне з турфірмамі каштуюць каля $ 40−60 з чалавека.
Беларускае пытанне
Цяпер беларусам даводзіцца шарсціць інтэрнэт у пошуках графіка работы любімых польскіх «Ашанаў», «Кастораў» і «Бядронак». А ў 2017 годзе, па дадзеных Галоўнага статыстычнага ўпраўлення Польшчы, за адну паездку кожны беларус у польскіх крамах пакідаў у сярэднім 620 злотых. Прагнозы на гэты год менш аптымістычныя. Ужо ўчора машынаў з беларускімі нумарамі ў Беластоку было прыкметна менш, чым звычайна. А тым, хто прыехаў-такі, заставалася гуляць толькі па закусачных або па рынку.
Так, на Кавалерыйскім рынку без пераменаў! Аказваецца, новы закон, у прыватнасці, прадугледжвае для фізічных асоб магчымасць весці продаж у тым ліку і ў так званыя забароненыя нядзелі - пры ўмове, што за прылаўкамі не з’явяцца нанятыя людзі, а абслугоўваць кліентаў будуць выключна самі гаспадары.
Гаспадар ювелірнай крамы на Кавалерыйскім рынку:
«А чаму не? Мы „чэпэшнікі“ і самі свой тавару прадаём — усё па законе».
Многія польскія эканамісты лічаць, што абмежаванні гандлю па нядзелях парушаюць свабоду грамадзян і ўжо ў найбліжэйшы час паспрыяюць зніжэнню даходаў ад продажаў, асабліва ў гіпермаркетах, прыбытак якіх да гэтага часу залежыў акурат ад ўік-эндаў і ў прыгранічных рэгіёнах залежыў па вялікім рахунку ад пакупнікоў, якія прыязджаюць з-за мяжы.
Аўтарытэтны саюз працадаўцаў Business Centre Club апублікаваў свае аргументы супраць нядзельных абмежаванняў у гандлі, якія, на думку спецыялістаў, негатыўна адаб’юцца на жыцці прадпрымальнікаў і работнікаў, а таксама ў цэлым на эканоміцы краіны. Новы закон, як лічаць эксперты саюза, не толькі не ўлічвае эканамічную выгаду, уплывае на канкурэнтаздольнасць польскай эканомікі і інтарэсы працадаўцаў, але і меркаванне грамадзян, свабода якіх як кліентаў такім чынам абмяжоўваецца. У падрыхтаваным экспертамі клуба рапарце прагназуюцца страты ў даходзе краіны ў памеры 1,8 млрд злотых. Вынікам забаронаў продажаў па нядзелях можа стаць зніжэнне даходаў у сектары раздробнага гандлю мінімум на 9,6 млрд злотых, а таксама памяншэнне колькасці працаўладкаваных прыкладна на 36 тыс. чалавек.
Беларускім шопа-турыстам для занатавання: каляндар дазволеных нядзель — 2018
Крамы адкрыты:
25 сакавіка
29 красавіка
6, 27 траўня
3, 24 чэрвеня
1, 29 ліпеня
5, 26 жніўня
2, 30 верасня
7, 28 кастрычніка
4, 25 лістапада
2, 16, 23, 30 снежня
