HRODNA.LIFE і Беларускі Народны Банк
ЛЮБІМАЯ,
КАХАНАЯ,
ПАКІНУТАЯ
КАХАНАЯ,
ПАКІНУТАЯ
Ці адродзіцца былая веліч каралеўскай рэзідэнцыі ў Панямуні
Панямунь
Узнёслы, як музыка Шапэна,
і вытанчаны, як мэйсанскі фарфор, летні палац караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага ўзвышаецца
над ваколіцамі былой вёскі Панямунь. Калісьці гэта мясцовасць як найлепш пасавала
для загараднай рэзідэнцыі манарха. У Панямунь апошні кароль з'язджаў ад мітуслівага жыцця Гродзенскага замка —
на ўлонне прыроды і за асалодамі кахання. Мяркуюць, што летняя рэзідэнцыя караля была сведкам
і любоўных жарсцяў, і самых таямнічых палітычных перамоваў пра лёсы дзяржавы.
і вытанчаны, як мэйсанскі фарфор, летні палац караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага ўзвышаецца
над ваколіцамі былой вёскі Панямунь. Калісьці гэта мясцовасць як найлепш пасавала
для загараднай рэзідэнцыі манарха. У Панямунь апошні кароль з'язджаў ад мітуслівага жыцця Гродзенскага замка —
на ўлонне прыроды і за асалодамі кахання. Мяркуюць, што летняя рэзідэнцыя караля была сведкам
і любоўных жарсцяў, і самых таямнічых палітычных перамоваў пра лёсы дзяржавы.
Што з таго праўда – палац не раскажа. Нават пад жорсткімі катаваннямі часу і савецкіх "рэканструкцый" ён маўчаў
і трымаўся. Маўчыць і зараз –
так драматычна і красамоўна,
што яго маўчанне можна слухаць, як музыку ці захапляльную гісторыю.
і трымаўся. Маўчыць і зараз –
так драматычна і красамоўна,
што яго маўчанне можна слухаць, як музыку ці захапляльную гісторыю.
Пад уплывам часу ад рэзідэнцыі мала што засталося. Некалі найпрыгажэйшы палац Панямоння, што параўноўвалі
з варшаўскімі Лазенкамі, зараз нагадвае разбітую фарфоравую філіжанку. Аскепкі яшчэ захоўваюць сляды былой велічы, але выклікаюць толькі жаль.
з варшаўскімі Лазенкамі, зараз нагадвае разбітую фарфоравую філіжанку. Аскепкі яшчэ захоўваюць сляды былой велічы, але выклікаюць толькі жаль.
Музыка ў камяні
ад самога Дэ Сака
ад самога Дэ Сака
Шэраг даследчыкаў сцвярджае, што яго архітэктарам быў Джузэпэ дэ Сака і адносяць гэты палац да позняга, самага лепшага, перыяду творчасці дойліда.
На карысць версіі працуе і тое, што ён праектаваў яшчэ дзве тагачасныя каралеўскія рэзідэнцыі ў Гродне – Аўгустова
і Станіславова.
На карысць версіі працуе і тое, што ён праектаваў яшчэ дзве тагачасныя каралеўскія рэзідэнцыі ў Гродне – Аўгустова
і Станіславова.
Палац для правіцеля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага быў пабудаваны ў другой палове XVIII ст.
Палац для правіцеля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага быў пабудаваны ў другой палове XVIII ст.
Палац для правіцеля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага быў пабудаваны ў другой палове XVIII ст.
Гродзенскія
Лазенкі
Лазенкі
Так ці інакш, але ў 1771 годзе каралеўская рэзідэнцыя
ў Панямунi была ўзведзена. Менавіта гэты палац у стылі позняга барока меў найбольш маляўнічае месцазнаходжанне сярод усіх каралеўскіх сядзібаў Гродна. Будынак стаіць
на высокім абрывістым беразе Нёмана і акружаны паркам. Вядомы польскі даследчык архітэктуры – Роман Афтаназі, адносіў сядзібу Панямунь
да «найпрыгажэйшых
на Гарадзеншчыне» і адзначаў, што парк меў «рысы выбітнай маляўнічасці». Як і належыць арыстакратычным рэзідэнцыям XVIII стагоддзя, архітэктура
і прырода ўтваралі ў Панямунi гарманічнае цэлае. Мяркуецца, што спачатку парк сядзібы быў
у французскім стылі і толькі ў XIX стагоддзі набыў рысы англійскага пейзажнага парку.
ў Панямунi была ўзведзена. Менавіта гэты палац у стылі позняга барока меў найбольш маляўнічае месцазнаходжанне сярод усіх каралеўскіх сядзібаў Гродна. Будынак стаіць
на высокім абрывістым беразе Нёмана і акружаны паркам. Вядомы польскі даследчык архітэктуры – Роман Афтаназі, адносіў сядзібу Панямунь
да «найпрыгажэйшых
на Гарадзеншчыне» і адзначаў, што парк меў «рысы выбітнай маляўнічасці». Як і належыць арыстакратычным рэзідэнцыям XVIII стагоддзя, архітэктура
і прырода ўтваралі ў Панямунi гарманічнае цэлае. Мяркуецца, што спачатку парк сядзібы быў
у французскім стылі і толькі ў XIX стагоддзі набыў рысы англійскага пейзажнага парку.
У склад сядзібы разам
з паркам і палацам уваходзілі гаспадарчыя забудовы
і капліца. Палац некалі быў каменным, але ад яго захаваўся толькі фрагмент кутнай вежы. Разбураныя каменныя сцены былі пазней адбудаваны
з дрэва. Былая каралеўская рэзідэнцыя сустракае гасцей фасадам з чатырохкалонным навесам.
з паркам і палацам уваходзілі гаспадарчыя забудовы
і капліца. Палац некалі быў каменным, але ад яго захаваўся толькі фрагмент кутнай вежы. Разбураныя каменныя сцены былі пазней адбудаваны
з дрэва. Былая каралеўская рэзідэнцыя сустракае гасцей фасадам з чатырохкалонным навесам.
З боку Нёмана - таксама чатырохкалонны порцік на высокім цокалі.
Палац пабудаваны аднапавярховым. Такім ён і выглядае з дарогі.
Калі ж глядзець ад ракі – за кошт перападу рэльефа адкываецца высокі цокаль
і падпорная сцяна. За кошт гэтага галерэя з калонамі лунае высока над зямлёй.
Палац пабудаваны аднапавярховым. Такім ён і выглядае з дарогі.
Калі ж глядзець ад ракі – за кошт перападу рэльефа адкываецца высокі цокаль
і падпорная сцяна. За кошт гэтага галерэя з калонамі лунае высока над зямлёй.
У цокальным паверсе раней мясціліся службовыя пакоі.
З іх ішлі схаваныя калідоры
да памяшканняў параднага паверха. Частка тых падземных хадоў захавалася да нашага часу.
З іх ішлі схаваныя калідоры
да памяшканняў параднага паверха. Частка тых падземных хадоў захавалася да нашага часу.
Будынак меў анфіладную планіроўку. Усе пакоі можна было прайсці наскрозь і усё яны вялі да цэнтральнай залы. Менавіта тут балявалі абраныя госці караля.
Пра першапачатковы выгляд
і планіроўку палаца часоў Станіслава Аўгуста, зараз напэўна не ведаюць нават спецыялісты. Да нашых часоў дайшлі больш познія выявы палаца канца ХІХ стагоддзя
на малюнках Напалеона Орды
і шматлікіх фотаздымках
Пра першапачатковы выгляд
і планіроўку палаца часоў Станіслава Аўгуста, зараз напэўна не ведаюць нават спецыялісты. Да нашых часоў дайшлі больш познія выявы палаца канца ХІХ стагоддзя
на малюнках Напалеона Орды
і шматлікіх фотаздымках
Альтанка
пад небам
і сонечныя аранжарэі
пад небам
і сонечныя аранжарэі
Самым цудоўным упрыгожаннем палаца была дзіўная кітайская альтанка-салярый, размешчаная на даху і прызначаная для агляду наваколля. З боку Нёмана ўніз
ад палаца спускаліся цудоўныя шкляныя аранжарэі,
размешчаныя на тэрасах.
Іх можна бачыць на карціне Напалеона Орды.
Наяўнасць цяплічных аранжарэй была данінай моды ў еўрапейскіх палаца-паркавых ансамблях
і іх абавязковым атрыбутам.
У такіх аранжарэях вырошчвалі экзатычныя цеплалюбівыя расліны – лаўры, цытрусавыя, кафейныя дрэвы, пальмы, ананасы, кактусы і архідэі.
Аднак прызначэнне аранжарэй
не было толькі ўтылітарным. Звычайна іх рабілі зручнымі для шпацыраў, прыёмаў і нават танцаў. Для "здзіўлення гасцей" такія зімнія сады ўпрыгожваліся скульптурамі і фігурна пастрыжанымі дрэвамі.
Для ацяплення галерэй у халодны час найчасцей выкарыстоўваліся дымавыя каналы альбо вадзяное ці паравое ацяпленне. Печы звычайна ўсталёўваліся ў асобным памяшканні ніжэй за аранжарэі, каб дым натуральным чынам праходзіў угару па каналах.
Улетку расліны ў кадках выстаўлялі на вольнае паветра для ўпрыгожвання адкрытых галерэй палаца ці алей парка. Выявы Панямуньскай сядзібы сведчаць, што Станіслаў Аўгуст таксама не адставаў ад тагачаснай моды і тэхналогій. Зараз сонечны схіл ля Нёмана таксама выкарыстоўваецца для вырошчвання раслін.
Яго пакрываюць лапікі градаў
ды шматлікія цяпліцы і парнічкі мясцовых жыхароў. Экзатычных раслінаў там зараз не знайсці,
а вось памідоры за лета цудоўна выспяваюць.
ад палаца спускаліся цудоўныя шкляныя аранжарэі,
размешчаныя на тэрасах.
Іх можна бачыць на карціне Напалеона Орды.
Наяўнасць цяплічных аранжарэй была данінай моды ў еўрапейскіх палаца-паркавых ансамблях
і іх абавязковым атрыбутам.
У такіх аранжарэях вырошчвалі экзатычныя цеплалюбівыя расліны – лаўры, цытрусавыя, кафейныя дрэвы, пальмы, ананасы, кактусы і архідэі.
Аднак прызначэнне аранжарэй
не было толькі ўтылітарным. Звычайна іх рабілі зручнымі для шпацыраў, прыёмаў і нават танцаў. Для "здзіўлення гасцей" такія зімнія сады ўпрыгожваліся скульптурамі і фігурна пастрыжанымі дрэвамі.
Для ацяплення галерэй у халодны час найчасцей выкарыстоўваліся дымавыя каналы альбо вадзяное ці паравое ацяпленне. Печы звычайна ўсталёўваліся ў асобным памяшканні ніжэй за аранжарэі, каб дым натуральным чынам праходзіў угару па каналах.
Улетку расліны ў кадках выстаўлялі на вольнае паветра для ўпрыгожвання адкрытых галерэй палаца ці алей парка. Выявы Панямуньскай сядзібы сведчаць, што Станіслаў Аўгуст таксама не адставаў ад тагачаснай моды і тэхналогій. Зараз сонечны схіл ля Нёмана таксама выкарыстоўваецца для вырошчвання раслін.
Яго пакрываюць лапікі градаў
ды шматлікія цяпліцы і парнічкі мясцовых жыхароў. Экзатычных раслінаў там зараз не знайсці,
а вось памідоры за лета цудоўна выспяваюць.
Улюбёны "кветнік" караля – ад першых жарсцяў да апошняга кахання
Ну, а чым жа кароль мог займацца ў сваёй рэзідэнцыі? Станіслаў Аўгуст, як і многія ўладары таго часу, быў неабыякавы да жаночай прыгажосці. Легенда кажа, што палац у Панямунi быў свайго роду любоўным закутком караля,
у якім ён бавіў час са сваімі фаварыткамі.
у якім ён бавіў час са сваімі фаварыткамі.
Першай яго палюбоўніцай называюць прынцэсу Сафію Фрэдэрыку Аўгусту, будучую імператрыцу Кацярыну II. Іх раман доўжыўся каля чатырох гадоў, з канца 1755
да пачатку 1759. Гэта каханка ніколі не бывала ў Панямуні. Але без яе не было б ні караля, ні яго рэзідэнцый. Панятоўскі быў адзіным замежнікам сярод фаварытаў Екацярыны ІІ
і адзіным, хто атрымаў у падарунак ад яе карону. У многім дзякуючы падтрымцы імператрыцы Станіслаў Аўгуст стаў каралём польскім і вялікім князем літоўскім. Яна ж і паставіла кропку ў існаванні Рэчы Паспалітай.
Былы палюбоўнік быў выпраўлены ў ганаровы палон да каралеўскай Гароднi, дзе і падпісаў адрачэнне ад трону. Вярнуцца з гродзенскай ссылкі ў свет Панятоўскі змог толькі пасля смерці імператрыцы, па запрашэнні сына Кацярыны, цара Паўла І. Ёсць меркаванне, што цар лічыў караля сваім сапраўдным бацькам і праз тое выказваў сімпатыю і падтрымку.
Ізабэла была жонкай кузэна караля. І "Антось", як называлі Станіслава Аўгуста ў коле сям'і, быў ледзь не адзіным, хто падтрымліваў сціплую і юную жонку сваяка. Верагодна,
каля 1765 года іх сімпатыя перарасла ў больш глыбокае пачуццё.
Іх стасункi былi шырока вядомыя ўсёй Варшаве. Пра гэты раман ведаў муж Iзабэлы, але тое не было праблемай. У духу фрывольных нораваў эпохі, ён нават падвозіў жонку на спатканні з Панятоўскім, а сам шукаў амурных прыгод у іншых месцах. Пладом адносін Чартарыйскай і Панятоўскага стала дачка Марыя-Ганна.
Але кароль адмовіўся прызнаць дзіця.
Іх стасункi былi шырока вядомыя ўсёй Варшаве. Пра гэты раман ведаў муж Iзабэлы, але тое не было праблемай. У духу фрывольных нораваў эпохі, ён нават падвозіў жонку на спатканні з Панятоўскім, а сам шукаў амурных прыгод у іншых месцах. Пладом адносін Чартарыйскай і Панятоўскага стала дачка Марыя-Ганна.
Але кароль адмовіўся прызнаць дзіця.
А вось згадкі і легенды пра тое, што ў Панямуні магла бываць яшчэ адна каханка манарха, Эльбжэта Грабоўская, падобныя да праўды. Гэту жанчыну "з прыгожымі блакітнымі вачыма, пругкім целам, мiлым розумам, і вялікай дабрынёй сэрца" сучаснікі называлі сапраўдным вялікім каханнем караля. Яна рушыла ўслед за Станіславам Аўгустам у ссылку да Гродна, а пасля паехала з ім у Санкт-Пецярбург. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што ўсе пяцёра дзяцей Эльжбеты маюць бацькам Станіслава Аўгуста. Іншыя кажуць, што пасля смерці мужа
ў 1789 фаварытка дамаглася тайнага шлюбу з каралём.
У розныя часы да каханак Станіслава Аўгуста прылічвалі Ізабэлу Чартарыйскую ды Эльжбету з Любамірскіх-Чартарыйскіх.
Што да Эльжбеты, то яна ў палюбоўнай сувязі з каралём шукала магчымасці ўплываць на манаршыя рашэнні і задаволіць уласныя палітычныя амбіцыі. Праз гэта звязак распаўся, а Чартарыйскія сталі непрымірымымі ворагамі Станіслава Аўгуста на ўсё жыццё.
Раздаў, што мог
Кароль нядоўга быў гаспадаром рэзідэнцыі ў Панямуні.
Час існавання Рэчы Паспалітай падыходзіў да канца. Перад адрачэннем ад прастола,
у 1792–1793, кароль стаў шчодрым на падарункі. Многім мястэчкам
у той час было падаравана Магдэбургскае права, а значную частку нерухомасці атрымалі набліжаныя да караля магнаты.
У першай палове ХІХ стагоддзя частка Панямуні стала маёмасцю гродзенскага маршалка Рамана Антонія Ляхніцкага.
Ад яго сядзіба пераўшла
ў спадчыну да дачкі Веранікі,
калі тая выходзіла замуж
за Яна Урсын-Нямцэвіча, маршалка Гродзенскай губерніі. Другая частка маёнтка належала Юзэфе Ляхніцкай. Менавіта
да нашчадкаў Ляхніцкіх прыязджаў у госці ў Панямунь мастак Напалеон Орда.
У канцы ХІХ стагоддзя вёску Панямунь купіла ў нашчадкаў Ляхніцкіх княгіня Ядвіга Друцкая-Любецкая.
Час існавання Рэчы Паспалітай падыходзіў да канца. Перад адрачэннем ад прастола,
у 1792–1793, кароль стаў шчодрым на падарункі. Многім мястэчкам
у той час было падаравана Магдэбургскае права, а значную частку нерухомасці атрымалі набліжаныя да караля магнаты.
У першай палове ХІХ стагоддзя частка Панямуні стала маёмасцю гродзенскага маршалка Рамана Антонія Ляхніцкага.
Ад яго сядзіба пераўшла
ў спадчыну да дачкі Веранікі,
калі тая выходзіла замуж
за Яна Урсын-Нямцэвіча, маршалка Гродзенскай губерніі. Другая частка маёнтка належала Юзэфе Ляхніцкай. Менавіта
да нашчадкаў Ляхніцкіх прыязджаў у госці ў Панямунь мастак Напалеон Орда.
У канцы ХІХ стагоддзя вёску Панямунь купіла ў нашчадкаў Ляхніцкіх княгіня Ядвіга Друцкая-Любецкая.
Гэта жанчына была сапраўднай мецэнаткай і сябравала з Элізай Ажэшкай. Да слова, 25-годдзе творчай дзейнасці пані Элізы гродзенцы святкавалася менавіта ў гэтым палацы.
Ёсць згадкі, што госці імпрэзы прыплывалі ў Панямунь па Нёмане. Сярод запрошаных былі літаратар Францішак Багушэвіч і кампазітар Мечыслаў Карловіч.
Ёсць згадкі, што госці імпрэзы прыплывалі ў Панямунь па Нёмане. Сярод запрошаных былі літаратар Францішак Багушэвіч і кампазітар Мечыслаў Карловіч.
За Саветамі – "до основанья, а затем…"
У 1939 годзе сядзіба была нацыяналізавана. На яе месцы стварылі адну з першых машына-трактарных станцый
на Гарадзеншчыне. Яна і стала спадкаемцам палаца, гаспадарчых і службовых пабудоваў, стайняў
і нават неагатычнай капліцы, пабудаванай ў сярэдзіне
XIX стагоддзя.
Гэту культавую пабудову, як было заведзена пры Саветах, прыстасавалі пад патрэбы народнай гаспадаркі. З бакоў
да капліцы прырабілі цагляныя "вушы" гаражоў, а ў самім храме доўгі час мясцілася механічная майстэрня.
Каралеўскія стайні ў той час
былі прыстасаваны пад адміністрацыйныя будынкі. Частка старых дамоў захавалася да нашых дзён.
"Нашаму дому гадоў мо 200
ці 300. Падвал там цагляны,
з аркамі. Мо ён таксама гістарычны? – расказвае мясцовая жыхарка Ірына Валынец.
– Калі бацькі прыбудову рабілі,
то знаходзілі ў зямлі манеты старыя і нават шаблю нейкую.
Тут недалёка яшчэ стайні стаяць, а на схіле каля клуба, кажуць, раней былі дамкі прыслугі.
Месца дзе наш дом стаіць, мясцовыя называюць "садзікам".
Тут во і брукаванка старая засталася". Тэрыторыя з капліцай зараз належыць ААТ «Гроднапрамтэхніка».
На інфармацыйнай табліцы перад службовымі варотамі капліца значыцца за нумарам 7
і называецца "гістарычнай каштоўнасцю". Апошнія гады яна стаіць пустая і зачынена на замок.
Вядома, што прадпрыемства тройчы выстаўляла ўсю сваю тэрыторыю агульнай плошчай тры гектары на аўкцыён.
Апошняя спроба продажу адбылася сёлета 27 сакавіка
і скончылася беспаспяхова. Прадаць толькі частку тэрыторыі ці перадаць капліцу вернікам бясплатна прадпрыемства пакуль адмаўляецца.
Мясцовыя жыхары распавядалі, што ў 1970 годзе ў Панямунь прыязджала жанчына з Варшавы. Магчыма, нейкая сваячка апошніх гаспадароў. Расказваюць, што яна доўга стаяла ля храма і моцна плакала ад убачанага. Ды і было
з чаго плакаць. За некалькі гадоў да гэтага капліцу абязглавілі. "Загадчык гаспадаркі Савасцян шукаў чалавека, які мог бы залезці і спілаваць крыж.
Але ніхто не хацеў. Потым знайшоўся мясцовы, Анацкі,
і спілаваў крыж", – расказвае пенсіянерка з Панямуні Соф'я Пятрова.
на Гарадзеншчыне. Яна і стала спадкаемцам палаца, гаспадарчых і службовых пабудоваў, стайняў
і нават неагатычнай капліцы, пабудаванай ў сярэдзіне
XIX стагоддзя.
Гэту культавую пабудову, як было заведзена пры Саветах, прыстасавалі пад патрэбы народнай гаспадаркі. З бакоў
да капліцы прырабілі цагляныя "вушы" гаражоў, а ў самім храме доўгі час мясцілася механічная майстэрня.
Каралеўскія стайні ў той час
былі прыстасаваны пад адміністрацыйныя будынкі. Частка старых дамоў захавалася да нашых дзён.
"Нашаму дому гадоў мо 200
ці 300. Падвал там цагляны,
з аркамі. Мо ён таксама гістарычны? – расказвае мясцовая жыхарка Ірына Валынец.
– Калі бацькі прыбудову рабілі,
то знаходзілі ў зямлі манеты старыя і нават шаблю нейкую.
Тут недалёка яшчэ стайні стаяць, а на схіле каля клуба, кажуць, раней былі дамкі прыслугі.
Месца дзе наш дом стаіць, мясцовыя называюць "садзікам".
Тут во і брукаванка старая засталася". Тэрыторыя з капліцай зараз належыць ААТ «Гроднапрамтэхніка».
На інфармацыйнай табліцы перад службовымі варотамі капліца значыцца за нумарам 7
і называецца "гістарычнай каштоўнасцю". Апошнія гады яна стаіць пустая і зачынена на замок.
Вядома, што прадпрыемства тройчы выстаўляла ўсю сваю тэрыторыю агульнай плошчай тры гектары на аўкцыён.
Апошняя спроба продажу адбылася сёлета 27 сакавіка
і скончылася беспаспяхова. Прадаць толькі частку тэрыторыі ці перадаць капліцу вернікам бясплатна прадпрыемства пакуль адмаўляецца.
Мясцовыя жыхары распавядалі, што ў 1970 годзе ў Панямунь прыязджала жанчына з Варшавы. Магчыма, нейкая сваячка апошніх гаспадароў. Расказваюць, што яна доўга стаяла ля храма і моцна плакала ад убачанага. Ды і было
з чаго плакаць. За некалькі гадоў да гэтага капліцу абязглавілі. "Загадчык гаспадаркі Савасцян шукаў чалавека, які мог бы залезці і спілаваць крыж.
Але ніхто не хацеў. Потым знайшоўся мясцовы, Анацкі,
і спілаваў крыж", – расказвае пенсіянерка з Панямуні Соф'я Пятрова.
Сённяшні дзень палаца
Закат велічы былой каралеўскай рэзідэнцыі пачаўся пасля 1945 году. Пасля вайны ў палацы размясцілі дзіцячы дом. Потым
у каменнай частцы будынка доўгі час знаходзіўся клуб мясцовай "Сельгастэхнікі" з кіназалай
і бібліятэкай.
"У клубе раней танцы былі
і вяселлі ладзілі. Гэта можа гадоў 25 таму, я малая была, – расказвае Ірына Валынец. – Нашы бацькі там збіраліся вечарамі – пагаварыць, патанцаваць.
Чужыя туды не хадзілі. Быў такі, кшталту, сямейны клуб. Малым было цікава каля дарослых,
то мы з сяброўкай таксама прыбягалі паглядзець, як яны танцуюць. Нам гадоў па пяць тады было. Калі вяселлі спраўлялі,
мы і за гэтым падглядалі.
Там ёсць акенцы, то залазілі праз іх употайкі. Яшчэ заўжды было цікава, што там у падвалах.
Але туды дабрацца так ані разу
і не атрымалася". Пабачыць, што робіцца ў падвале зараз можна хіба праз дзіркі ў падлозе. Уваход туды закрыты. "Домаўпраўленне залажыла, каб бамжы не хадзілі, – тлумачаць сёняшнія жыхары каралеўскай рэзідэнцыі. – А там трубы. Так што і вільготнасць вялікая, і патопы бываюць".
Адкуль у каралеўскім падвале трубы? Усё проста. Палац стаў шматкватэрным домам. Там размясцілася некалькі сямей гродзенцаў. Калі ішла прыватызацыя, жыхарам дазволілі выкупіць кватэры.
На пытанне, ці дорага заплацілі, кажуць – "дастаткова". А потым уздыхаюць. "Магчыма, гэта было памылкай. Калі б не далі прыватызаваць, нешта б іншае прадпрымалі з жыллём. А так – супакоіліся і жылі сабе. Думалі, што сваё маем". Што да гісторыі, то ад яе "Ніякага цяпла няма. Толькі страх – што далей будзе".
у каменнай частцы будынка доўгі час знаходзіўся клуб мясцовай "Сельгастэхнікі" з кіназалай
і бібліятэкай.
"У клубе раней танцы былі
і вяселлі ладзілі. Гэта можа гадоў 25 таму, я малая была, – расказвае Ірына Валынец. – Нашы бацькі там збіраліся вечарамі – пагаварыць, патанцаваць.
Чужыя туды не хадзілі. Быў такі, кшталту, сямейны клуб. Малым было цікава каля дарослых,
то мы з сяброўкай таксама прыбягалі паглядзець, як яны танцуюць. Нам гадоў па пяць тады было. Калі вяселлі спраўлялі,
мы і за гэтым падглядалі.
Там ёсць акенцы, то залазілі праз іх употайкі. Яшчэ заўжды было цікава, што там у падвалах.
Але туды дабрацца так ані разу
і не атрымалася". Пабачыць, што робіцца ў падвале зараз можна хіба праз дзіркі ў падлозе. Уваход туды закрыты. "Домаўпраўленне залажыла, каб бамжы не хадзілі, – тлумачаць сёняшнія жыхары каралеўскай рэзідэнцыі. – А там трубы. Так што і вільготнасць вялікая, і патопы бываюць".
Адкуль у каралеўскім падвале трубы? Усё проста. Палац стаў шматкватэрным домам. Там размясцілася некалькі сямей гродзенцаў. Калі ішла прыватызацыя, жыхарам дазволілі выкупіць кватэры.
На пытанне, ці дорага заплацілі, кажуць – "дастаткова". А потым уздыхаюць. "Магчыма, гэта было памылкай. Калі б не далі прыватызаваць, нешта б іншае прадпрымалі з жыллём. А так – супакоіліся і жылі сабе. Думалі, што сваё маем". Што да гісторыі, то ад яе "Ніякага цяпла няма. Толькі страх – што далей будзе".
Перыядычна мясцовыя ўлады падымаюць пытанне
пра іх адсяленне з былога палаца, але пакуль справа
не рушыцца з мёртвай кропкі. "Вы не глядзіце, што дом знешне страшны. У нас там нармальныя кватэры.
Мы і падлогі памянялі,
і рамонт зрабілі. Тут ва ўсіх добрыя сем'і". Наконт высялення жыхары Панямуні моцна перажываюць:
"Мы і за, і супраць", – кажуць жыхаркі дома Даніэла Савенка і Валянціна Жураўлёва.
– Нам прапануюць арэнднае жыллё на Альшанцы. Гэта, лічы, – сыйсці ў нікуды".
пра іх адсяленне з былога палаца, але пакуль справа
не рушыцца з мёртвай кропкі. "Вы не глядзіце, што дом знешне страшны. У нас там нармальныя кватэры.
Мы і падлогі памянялі,
і рамонт зрабілі. Тут ва ўсіх добрыя сем'і". Наконт высялення жыхары Панямуні моцна перажываюць:
"Мы і за, і супраць", – кажуць жыхаркі дома Даніэла Савенка і Валянціна Жураўлёва.
– Нам прапануюць арэнднае жыллё на Альшанцы. Гэта, лічы, – сыйсці ў нікуды".
Што было, што будзе, чым сэрца супакоіцца
Між тым у Гродне ёсць дыяметральна супрацьлеглыя прыклады стаўлення
да гістарычнай спадчыны. Лепшым у ліку захаваных будынкаў і прыкладаў годнай рэканструкцыі з'яўляецца
"Дом з лілеямі". Гэты будынак
на Сацыялістычнай, 44 некалі належаў купцу Крэйцару.
Дзесяць год таму ён стаяў напаўразбураным.
Рэканструкцыя прадугледжвала разабраць дом да ўзроўню першага паверха і пабудаваць аддаленую копію будынка пачатку ХХ стагоддзя. У абарону помніка архітэктуры выступілі гісторыкі
і архітэктары, накіраваўшы калектыўны зварот уласніку — кіраўніцтву Беларускага народнага банка. У выніку асноўныя канструкцыі вырашылі захаваць. Зараз у "Доме з лілеямі" пасяліўся "леў". Там знаходзіцца офіс банка.
да гістарычнай спадчыны. Лепшым у ліку захаваных будынкаў і прыкладаў годнай рэканструкцыі з'яўляецца
"Дом з лілеямі". Гэты будынак
на Сацыялістычнай, 44 некалі належаў купцу Крэйцару.
Дзесяць год таму ён стаяў напаўразбураным.
Рэканструкцыя прадугледжвала разабраць дом да ўзроўню першага паверха і пабудаваць аддаленую копію будынка пачатку ХХ стагоддзя. У абарону помніка архітэктуры выступілі гісторыкі
і архітэктары, накіраваўшы калектыўны зварот уласніку — кіраўніцтву Беларускага народнага банка. У выніку асноўныя канструкцыі вырашылі захаваць. Зараз у "Доме з лілеямі" пасяліўся "леў". Там знаходзіцца офіс банка.
Але пакуль у Панямуні пануе запусценне і разруха. Лёс сядзібы мала каго цікавіць, нібы лёс састарэлай
і пакінутай каханкі. Забытая, яна засталася стаяць
на ўзбоччы горада і гісторыі. Нават не ўсе гараджане ведаюць пра яе існаванне.
Не паказваюць гэту
гістарычную славутасць
і турыстам. Мабыць, каб
не палохаліся. А калі вочы
не бачаць, то і сэрца не баліць.
Пытанне, ці зможа Панямунь "закруціць" новы раман
з мясцовымі ўладамі
ці бізнесам так і застаецца вітаць у паветры. Разам
з водарам завяўшых аранжарэйных кветак, успамінамі і легендамі.
і пакінутай каханкі. Забытая, яна засталася стаяць
на ўзбоччы горада і гісторыі. Нават не ўсе гараджане ведаюць пра яе існаванне.
Не паказваюць гэту
гістарычную славутасць
і турыстам. Мабыць, каб
не палохаліся. А калі вочы
не бачаць, то і сэрца не баліць.
Пытанне, ці зможа Панямунь "закруціць" новы раман
з мясцовымі ўладамі
ці бізнесам так і застаецца вітаць у паветры. Разам
з водарам завяўшых аранжарэйных кветак, успамінамі і легендамі.
Удалы прыклад сядзібы ў парку гродзенцы і госці гораду таксама добра ведаюць. Гэта «Кронан-парк-атэль". Як і палац
у Панямунi, ён размешчаны
ў паркавай зоне і пабудаваны
на месцы колішняга савецкага рэстарана "Сосны". Зараз гэта адзін з лепшых гатэльных комплексаў горада.
у Панямунi, ён размешчаны
ў паркавай зоне і пабудаваны
на месцы колішняга савецкага рэстарана "Сосны". Зараз гэта адзін з лепшых гатэльных комплексаў горада.
Такое ж прызначэнне магла б атрымаць і адрэстаўраваная пянямуньская рэзідэнцыя. Банкетная зала і некалькі нумароў маглі б стаць не менш прыцягальнымi для турыстаў
і гараджан, чым парк-атэль
у Пышках. Адрэстаўраваны палац і прыведзены ў парадак парк, напэўна, зацікавілі б турыстаў
і гараджан. Магчымасць правесці дзелавыя перамовы ці вясельныя банкеты, ды і проста папалуднаваць у каралеўскім палацы дапамаглі б акупіць укладанні на рэстаўрацыю комплексу. Знявечаную панямуньскую капліцу добра было б перадаць вернікам. Яны даўно аб гэтым просяць. Напэўна, каталіцкая царква змагла б паклапаціцца пра гэту маёмасць. Гродзенцы бачылі, як пільна рэстаўратары працавалі са статуяў Хрыста пры Фарным касцёле
ці з будынкам драўлянага лямуса.
і гараджан, чым парк-атэль
у Пышках. Адрэстаўраваны палац і прыведзены ў парадак парк, напэўна, зацікавілі б турыстаў
і гараджан. Магчымасць правесці дзелавыя перамовы ці вясельныя банкеты, ды і проста папалуднаваць у каралеўскім палацы дапамаглі б акупіць укладанні на рэстаўрацыю комплексу. Знявечаную панямуньскую капліцу добра было б перадаць вернікам. Яны даўно аб гэтым просяць. Напэўна, каталіцкая царква змагла б паклапаціцца пра гэту маёмасць. Гродзенцы бачылі, як пільна рэстаўратары працавалі са статуяў Хрыста пры Фарным касцёле
ці з будынкам драўлянага лямуса.
Над праектам працавалі
Графічны дызайн і распрацоўка
Ідэя і кіраўніцтва праектам
Графічны дызайн і распрацоўка
Ідэя і кіраўніцтва праектам
Яўген Аснарэўскі, Ірына Новік, Анатоль Новік, Руслан Кулевіч
Воля Новік
Ірына Новік
Воля Новік
Ірына Новік
